وڭىرلەردە بولعان سۋ تاسقىنى ەگىس ناۋقانىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتىپ، شارۋالاردى ابىگەرگە سالدى. كەيبىر وڭىرلەردەگى شارۋاشىلىقتار زارداپ شەكتى. وسى ورايدا Dalanews.kz ءتىلشىسى "بايتەرەك ۇبح" اق شارۋالارعا قانداي كومەك كورسەتىپ جاتقانىنا شولۋ جاسادى.
بيىل تابيعي اپاتتار اۋىل شارۋاشىلىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزگەن.
وتكەن جىلى زارداپ شەككەن فەرمەرلەرگە "اگرارلىق نەسيە كورپوراسياسى" اق (انك) جانە "قازاگروقارجى" اق (قاق) كومپانيالارى 59 ملرد تەڭگەدەن استام سوماعا 1،4 مىڭ كليەنتتىڭ مىندەتتەمەسىن ورىنداۋ مەرزىمدەرىن ۇزارتقان.
بيىل سۋ تاسقىنى جەدەل قولداۋ شارالارىن قابىلداۋدى تالاپ ەتكەن. انك جانە قاق زارداپ شەككەن قارىز الۋشىلاردان قارىزدار مەن ليزينگ بويىنشا مىندەتتەمەلەردى قايتا قۇرىلىمداۋعا وتىنىشتەردى قابىلداۋ مەن قاراۋدىڭ ءتارتىبىن بەكىتتى. قازىرگى ۋاقىتتا 173 اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەرىنەن 619 ملن تەڭگەگە ءتيىستى وتىنىشتەر كەلىپ ءتۇستى. 483 ملن تەڭگەگە 153 ءوتىنىم ماقۇلداندى. دەگەنمەن وتىنىشتەر ءالى دە ءتۇسىپ جاتىر ەكەن.
2024 جىلعا باستاپقىدا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن انك ىسكە اسىراتىن "كەڭ دالا" باعدارلاماسى بويىنشا كوكتەمگى ەگىس جانە ەگىن جيناۋ جۇمىستارىنا كرەديت بەرۋگە 140 ملرد تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانعان بولاتىن. وسى قاراجات كولەمى شەڭبەرىندە 3،6 ملن گا ەگىستىك القاپتارىن ءوسىرۋ ءۇشىن 3،5 مىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەر قارجىلاندىرىلدى، تاياۋ ۋاقىتتا قاراجاتتى يگەرۋ اياقتالادى.
ءبىراق كوكتەمگى ەگىس جانە ەگىن جيناۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە قاجەت اينالىم قاراجاتىنا قاجەتتىلىكتى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن 140 ملرد تەڭگە جەتكىلىكسىز. بۇل رەتتە قوسىمشا قاراجات ءبولۋ ءۇشىن بيۋدجەت مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى بولىپ وتىرعان كورىنەدى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، ۇكىمەت حولدينگ الدىنا نارىقتان 300 ملرد تەڭگەگە دەيىنگى كولەمدە قوسىمشا قاراجات تارتۋ جانە كوكتەمگى ەگىس جانە ەگىن جيناۋ جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋعا جىبەرۋ مىندەتىن قويعان.
حولدينگ وسى باعىتتا قاجەتتى جۇمىستاردى جۇرگىزگەن. ءبىرىنشى ترانشپەن 150 ملرد تەڭگە انك-عا كوكتەمگى ەگىس جانە ەگىن جيناۋ جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋعا جىبەرىلگەن. بۇل رەتتە قارىز الۋشى ءۇشىن بيۋدجەت قاراجاتىنا ۇقساس جىلدىق 5% جەڭىلدىكتى مولشەرلەمە ساقتالادى. فەرمەرلەردىڭ قابىلداۋىنا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن تىس كوزدەر ەسەبىنەن كوكتەمگى ەگىس جانە ەگىن جيناۋ جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسى "كەڭ دالا-2" دەپ اتالعان.
كوكتەمگى ەگىس جانە ەگىن جيناۋ جۇمىستارىن نەسيەلەندىرۋدىڭ جەڭىلدەتىلگەن باعدارلاماسى العاش رەت نارىقتىق قاراجات ەسەبىنەن جانە وسىنداي ايتارلىقتاي كولەمدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن اتاپ وتكىم كەلەدى. الدىڭعى جىلدارى جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەردى تەك 140 ملرد تەڭگە مولشەرىندە بيۋدجەتتىك كرەديت شەگىندە الۋعا بولاتىن، ال 2022 جىلعا دەيىن بۇل 70 ملرد تەڭگە بولاتىن. اينالىم قاراجاتتارىنىڭ قالعان قاجەتتىلىگى قىمبات نارىقتىق نەسيەلەر ارقىلى قاناعاتتاندىرىلدى، بۇل، ارينە، كوپتەگەن فەرمەرلەرگە عىلىمي نەگىزدەلگەن اگروتەحنيكالىق شارالاردى تولىق جۇرگىزۋگە جانە جوعارى ءونىم الۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى. ەندى قوسىمشا جەڭىلدىكتى قاراجات الۋ مۇمكىندىگى ماسەلەسى شەشىلگەن جانە بۇل اۋىل شارۋاشىلىعى ءۇشىن ماڭىزدى جەتىستىك.
"كەڭ دالا-2" جاڭا باعدارلاماسىنىڭ بۇرىنعى قارجىلاندىرۋ شارتتارىنان ايىرماشىلىعى بار. ەگەر الەۋەتتى قارىز الۋشىدا كەپىلمەن قامتاماسىز ەتۋ جەتكىلىكسىز بولسا، "دامۋ" كدق" اق-نىڭ كرەديت سوماسىنىڭ 85% مولشەرىندە انك كرەديتى بويىنشا كەپىلدىگىن الۋ مۇمكىندىگى بار. "كەڭ دالا-2" باعدارلاماسى – وزىنشە بىرەگەي جاڭا باعدارلاما. 2001 جىلى انك قۇرىلعاننان بەرى ونىڭ قارىز الۋشىلارى ءۇشىن "دامۋ" كدق" اق كەپىلدىكتەرى ەشقاشان قولجەتىمدى بولعان ەمەس. كەپىلدىكتەر ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ كرەديت بەرۋىن ىنتالاندىرۋعا ەسەپتەلگەن، سوندىقتان انك قارىز الۋشىلارى بانك كليەنتتەرىمەن تەڭ جاعدايدا بولماعان.
ەگەر ەكونوميكانىڭ باسقا سەكتورلارىندا "دامۋ" كدق" اق كەپىلدىكتەرى كرەديت بەرۋدىڭ وسىمىنە ىقپال ەتسە، وندا اۋىل شارۋاشىلىعىندا بانك نەسيەسىن جانداندىرۋ ءۇشىن كەپىلدىكتەردىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنى انىق. بۇل ستاتيستيكادان ايقىن كورىنەدى. مىسالى، 2014 جىلى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر اۋىل شارۋاشىلىعىنا 431 ملرد تەڭگە قارجى ۇسىنسا، وتكەن جىلى بانكتەر تەك 373 ملرد تەڭگە بەردى، ونىڭ 61 ملرد تەڭگەسى – بانكتەردىڭ قاراجاتى ەمەس، انك تاراپىنان قورلاندىرۋ. 2014 جىلدان بەرى كوپشىلىگى يمپورتتالاتىن تۇقىم، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى، قوسالقى بولشەكتەر، تىڭايتقىشتار، گەربيسيدتەر باعاسىنىڭ ءوسۋىن ەسكەرسەك، ناقتى ماندە ينفلياسيانى شەگەرگەندە بانكتەر اگرارلىق سالاعا 10 جىل بۇرىنعىعا قاراعاندا ەداۋىر از كرەديت بەرەدى.
سوندىقتان انك قارىز الۋشىلارىنا كەپىلدىك بەرۋ سياقتى قۇرالدى پايدالانۋعا تەڭ مۇمكىندىك ۇسىنۋ تۋرالى شەشىم ساپالى وڭ وزگەرىس بولىپ سانالادى، بۇل كەپىل تاپشىلىعىنا بايلانىستى انك-دان بۇرىن كرەديت الا الماعان جانە بانكتەر تاراپىنان ماقۇلداۋ الا الماي جۇرگەن فەرمەرلەرگە مەملەكەتتىك قولداۋدى جان-جاقتى قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇل شەشىمنىڭ باسقا جاعىمدى جاعى بار. قارىز الۋشىلار ءۇشىن كەپىلدىكتىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن كەپىلگەردىڭ تاۋەكەلىن جاباتىن كەپىلدىك بەرۋ كوميسسياسى سۋبسيديالانادى. ەگەر "دامۋ" كدق" اق-نىڭ "قولدانىستاعى" كەپىلدىكتەر بويىنشا تولەمدەرىن بانكتەر ءوز قالاۋى بويىنشا پايدالانا الاتىن بولسا، انك جاعدايىندا بۇل تولەمدەر فەرمەرلەر ءۇشىن جاڭا قارىزدارعا قايتا ينۆەستيسيالانادى، بۇل بيۋدجەت قاراجاتىن پايدالانۋدىڭ مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەرىن ارتتىرادى.
وسىلايشا، حولدينگ قابىلداعان "دامۋ" كدق" اق كەپىلدىك بەرۋ باعدارلاماسىن انك كرەديتتەرىنە پايدالانۋ تۋرالى شەشىمدەر ەكى كومپانيانىڭ كەشەندى سينەرگياسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە اگروونەركاسىپ كەشەنى سۋبەكتىلەرى ءۇشىن جەڭىلدىكتى قارجىلاندىرۋدىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى.
"كەڭ دالا-2" باعدارلاماسى فەرمەرلەردىڭ ۇلكەن قىزىعۋشىلىعىن تۋدىردى. باعدارلاما سالىستىرمالى تۇردە جاقىن ارادا ىسكە قوسىلعانىنا قاراماستان، 100 ملرد تەڭگەگە جۋىق سوماعا كرەديتتەر بەرىلدى. بۇل رەتتە وتىنىمدەردىڭ جالپى پۋلى اعىمداعى ساتتە 200 ملرد تەڭگەگە جاقىنداپ كەلەدى. فەرمەرلەرگە ەگىستىكتەردى وسىمدىكتەردى قورعاۋ قۇرالدارىمەن وڭدەۋگە، ەگىن جيناۋ ناۋقانىنا دايىندالۋعا قاراجات قاجەت، سوندىقتان وتىنىمدەر بەلسەندى تۇردە تۇسەدى."كەڭ دالا 2" باعدارلاماسى بويىنشا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ۇلكەن قاراجات ءليميتىن ەسكەرە وتىرىپ، فەرمەرلەر وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، انك فيليالدارىنا حابارلاسا الادى.
ەگىن جيناۋ ناۋقانىن جۇرگىزۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى قاجەت ەكەنى ءسوزسىز. حولدينگ وسى باعىتتا قانداي جۇمىس جۇرگىزگەنىن ءتۇسىندىردى. ۇكىمەتتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس حولدينگ "قازاگروقارجى" اق ارقىلى وتاندىق ءوندىرىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى ليزينگىنىڭ 100 ملرد تەڭگەگە اۋقىمدى جەڭىلدىكتى باعدارلاماسىن ىسكە قوسقان. بۇل نارىق قاراجاتى ەسەبىنەن ىسكە اسىرىلاتىن جىلدىق 5% مولشەرلەمە بويىنشا تاريحتاعى العاشقى جەڭىلدىكتى ليزينگتىك باعدارلاما. وسى ماقساتتار ءۇشىن حولدينگ وبليگاسيالىق باعدارلاما شەڭبەرىندە 100 ملرد تەڭگە تارتادى. بۇل رەتتە وسى باعدارلاما شەڭبەرىندە قولداۋدىڭ قوسىمشا شاراسى 2024 جىلعى 1 جەلتوقسانعا دەيىن ءبىرىنشى ليزينگتىك تولەمدى تولەۋ بويىنشا كەيىنگە قالدىرۋ بولىپ تابىلادى.
باعدارلاما، اتاپ وتكەنىمدەي، وتاندىق ءوندىرىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىنا باعىتتالعان. سوندىقتان، ءبىز فەرمەرلەرىمىزدى قولداپ قانا قويماي، قازاقستاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن جاساۋدى دامىتۋعا دا كومەكتەسەمىز. ءقازىر "قازاگروقارجى" اق فيليالدارى وسى جەڭىلدىكتى ليزينگ باعدارلاماسى بويىنشا وتىنىمدەردى قابىلداۋدى جالعاستىرۋدا. جاڭا تەحنيكاعا قىزىعۋشىلىق تانىتقان اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەر بەلسەندى قاتىسا الادى.
