وزگەلەردى قازاققا ۇلگى ەتەمىز
قازاق مەملەكەتى ەڭ اۋەلى قازاقتى قولداۋى كەرەك!» دەگەن قاراپايىم قاعيدانى تۇسىنبەيدى توبەدەگى تورەسىماقتار.
مىنا ىرگەدەگى تۇركىمەن مەن وزبەكستاندا وسىنداي ماسەلە بار ما؟ ەشكىمنىڭ باسىن جارىپ، كوزىن شىعارعان جوق، ءبىراق، ءوز ءتىلىن، ءوز ءدىلىن، ءوز ءدىنىن، ءسويتىپ بارىپ ءوز ۇلتىن الدىعا شىعاردى. وزگەلەر وكپەلەگەن جوق، قايتا سولارعا ۇقساۋعا، سولارشا نازارعا الىنۋعا تالپىندى.
ال ءبىز وزگەلەردى قازاققا ۇلگى ەتەمىز، قازاقتىڭ وزگەلەرگە ەلىكتەگەنىن، سولاردىڭ تىلىندە سويلەپ، قوناقتىڭ الدىندا قۇراق ۇشقانىن قالايمىز.
ءۇيدىڭ يەسى ەكەنىن ۇمىتتىرماقپىز… مىنە سونىڭ جەمىسى: تاۋەلسىزدىك العالى 23 جىل وتكەندە قازاق بالاسى كوشە سىپىرىپ، قىز-جىگتتەر قۇل بولىپ ءجۇر. نەگە!؟ وسىندايلاردى ويلاسام كوڭىلىم قۇلازىپ، جىگەرىم قۇم بولادى…
قازاقتى جۋاسىتۋ مەحانيزمى
بىزدە نامىس بار! 89-جىلى جاڭاوزەندە تاۋلىقتاردى، 90-جىلدارى ورالدا كازاكتاردى تاۋبەسىنە كەلتىردىك، سەمەيدە شەشەندەردى ورنىنا قويدىق… قازاقتىڭ تورگە شىعارسا دا توبەگە شىعارمايتىنىن تۇسىندىردىك.
جەلتوقسان كوتەرىلىسىنەن كەيىن قازاقتاردىڭ رۋحى كوتەرىلىپ، اۋىزبىرلىگى كۇشەيىپ ەدى. ال ودان سوڭ… سودان سوڭ قازاق رۋحىن جاسىتۋ، جۋاسىتۋ مەحانيزمى ىسكە قوسىلدى.
تەپسىنىپ كەلگەندى تىكسىنىپ قارسى الاتىن، قازاق ازاماتتارىنىڭ ۇيىتقىسى بولعان جىگىتتەردىڭ كوبى اباقتىعا جابىلدى. اتىلدى!
2006 جىلدارى مەنى ءوزىم باس بولىپ «حالىق دابىلى» دەگەن ۇيىم قۇردىم. ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەپ، جوعىن جوقتايتىن، بۇرالاڭسىز تىك جۇرەتىن ءبىر ۇيىم وسى بولسا ەكەن دەپ ارماندادىم.
ۇكىمەتكە «پرەزيدەنتتىككە سايلاناتىن ادام قازاق ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتى، ەمتيحان تاپسىرادى! دەمەك، مينيسترلەر دە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى!» دەگەن تالاپ قويدىق، «اناسى سىرقاتتىڭ – ۇرپاعى سىرقات» دەپ بازاردا ساۋدا جاساپ جۇرگەن، تەلىم-تەلىمى شىققان قىز-كەلىنشەكتەر، انالار ماسەلەسىن قوزعادىق…
ءبىراق بيلىكتىڭ قۇرىعى ۇزىن. اينالامداعى ادامداردىڭ پەيىلى بۇزىلدى، كەدەرگى كوپ بولدى. شوشىندىم! ارقاسۇيەر ساناعانىڭ الدەكىمدەردىڭ اۋەنىنە توڭكەرىلىپ شىعا كەلەدى. سودان كەيىن قويا قويدىم. قانشاما ەسىل ەڭبەك، قارجى كەتتى. ساداقا!
ۇيات ەمەس پە؟
شىنىن ايتسام، ەن بايلىقتىڭ ۇستىندە، اش-جالاڭاش جۇرگەن حالىق بار دەگەننىڭ ءوزى ۇيات ەمەس پە؟ ساتىلىپ جاتقان كومىردىڭ وزىمەن-اق حالىقتى ەشكىمنەن كەندە ەتپەي اسىراۋعا بولار ەدى…
ال، ءبىز ميلليونداپ، ميللياردتتاپ، مۇناي، گاز بەن التىندى دا ساتىپ جاتىرمىز! قايدا كەتىپ جاتىر سول قارجى؟ 23 جىلدا تولمايتىن ول نە دەگەن قۇردىم-قۇلقىن!؟ ءوندىرىس ورىندارىن اشىپ، ءوندىرۋشى مەملەكەتتەر ساپىنا قوسىلمادىق.
جەتكەن جەتىستىگىمىز رەسەيمەن وداقتاسۋ بولعانى ما؟
كورشىمىزدىڭ جامان ماشيناسى كىمگە كەرەك؟ نەگە قازاقتى جاپوننىڭ «ارعىماقتارىنا» وتىرعىزۋدى ارماندامايمىز؟ نەگە ءبىزدىڭ ماقسات-مۇددە تىم ۇساقتالىپ كەتتى؟
مۇسىلمان ادام ءۇش نارسەگە اسىعۋ كەرەك دەگەن قاعيدا بار. قايتىس بولعان ادامدى جەرلەۋگە، بويجەتكەن قىزدى ۇزاتۋعا، قارىزدان قۇتىلۋعا اسىق. ءبىزدىڭ باسەكەڭدەر ءبارىمىزدى قارىز ەتىپ قويعان. قازاقتىڭ ءبارى قارىز. قازاق ەلىندەگى قىرۋار اقشانى ازسىنعاندار شەتەلدەردەن ميللياردتتاپ قارىز الىپ جاتىر. ونى وتەيتىن – حالىق! سوندىقتان سالىقتى ۇستەمەلەيدى، الىمدى كوبەيتەدى!
ال، بايلار ءزاۋلىم ۇيلەر سالىپ، ونىڭ سىرتىن الىپ قامالدارمەن قورشاپ، وققاعار جالداپ، ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارى ۇرەيدىڭ بەلگىسى. بار بايلىق ءوز ەڭبەگىڭمەن، بىلىكتىلىگىڭمەن كەلىپ جاتسا نەسىنە ءوز حالقىڭنان جاسىراناسىڭ، قامالدىڭ تاساسىنا تىعىلاسىڭ…. ءبارىبىر ول بايلىقتى وزىڭمەن الىپ كەتە المايسىڭ. ساعان بۇيىرارى ەكى مەتر جەر مەن ءبوز عانا!
ەندى...
ەندى كوزبەن ارباعان بيكەشتەي جانارلارى جىلتىراپ رەسەيدىڭ قولتىعىنا كىرىپ بارادى.
45 ميلليون حالقى بار ۋكرينانى وڭدىرماعان رەسەي ات توبەلىندەي قازاقتىڭ ماڭدايىنان سيپايدى دەپ ويلاي ما؟! الىستان سىيلاسايىق.
الەمدىك ۇردىسپەن گەوساياسي قارىم-قاتىناس ورناتۋىمىز كەرەك. تاقىرباستارىن ايتاقتاپ، ەل شەتىن ارانداتسا قازاق جىگىتتەرى بارشىلىق. ءجۇز قورقاۋدىڭ ءبىر كوكجالدان ىعاتىنىنا ءشۇبام جوق. ەشكىم ءشۇبالانباسىن! اتوي سالسا، قان ويانادى
ايتپاقشى، اناۋ «قازاقتا ەل جوق، جەر بولماعان» دەپ جۇرگەندەرمەن كەزدەسپەي ءجۇرمىن. كەزدەسىپ قالسا… وبالدارى وزدەرىنە!
