– ارۋجان، ءسىز ءقازىر ەلiمiزدەگi تانىمال ادامداردىن بiرiسiز. قوعام قايراتكەرى، تەلەجۇرگىزۋشى، اكتريسا، پروديۋسەر، قايىرىمدىلىق قورىنىڭ باسشىسى دەگەن دەي. جالپى، العا قويعان ماقسات نە ەدى؟
– بۇل جەردە ەشقانداي كۇپيا جوك. ەڭ باستىسى – ەڭبەققورلىق. مەنى ۇيدە سولاي تاربيەلەدi. اتا-انام دا، اتا-اجەم دە «ەڭبەك ەتسەڭ ەمەرسىن» دەپ وتىراتىن. بالكiم، سول اسەر ەتكەن بولار. وقۋدا وزات بولۋعا تىرىستىم. قازiردە كەز كەلگەن iسكە بەل كiرiسiپ كەتەمىن. بiر باسىم بiرنەشە جۇمىس بار. بiراق «ۇلگەرمەي جاتىرمىن، كيىن ەكەن» دەپ ايتپايمىن.
ءالى ەسىمدە، انام مەنi التى جاسىمنان بالەتكە بەردى. بالەرينا بولۋ وڭاي ەمەس. كوپ تەر توگۋگە تۋرا كەلدى. اپتاسىنا ءۇش-تورت رەت ۇيىرمەگە بارىپ، بيلەپ ءجۇردىم. سول كەزدە وزىممەن جاستى بالالار اۋلادا ويناپ جۇرگەندە سولارعا قاتتى قىزىعاتىنمىن. ەندى بالامىن عوي، مەن دە ويىندى جاقسى كوردىم. ءبىراق ۇيدە تاربيە ءسال وزگەشە بولدى.
بالەت سىنىبىنا العاشىندا جۇزدەن استام قىز كەلدi، ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ ولاردىڭ جارتىسى تاستاپ كەتتى. ال بiرەر جىلدان كەيiن ءبولiمدە بار-جوعى ون شاقتى قىز قالدىق. ويتكەنى بالەرينا بولۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەك ەتۋ قاجەت. ۇنەمى قوزعالىستا بولۋ كەرەك. ادام العا ماقسات كويىپ، سونى جەڭiپ شىعامىن دەپ تىرىسقاندا عانا ءبىر نارسە شىعادى.
بiراق مەنەن بالەرينا شىقپادى. وعان وكىنبەيمىن. ەڭ باستىسى، الدىما دۇرىس ماقسات قويا بiلدiم. ول اتا-انا سەنiمiن اقتاۋ، ەلiمiزدiڭ وسىپ-وركەن دەۋiنە كىشكەنتاي بولسا دا ۇلەس قوسۋ. ابايشا ايتقاندا، «سەن دە بiر كiرپiش دۇنيەگە، كەتiگiن تاپ تا بار قالان» دەمەكشى، ءومiردە وزگەگە كومەگىن تيەتىن ازامات بولىپ ءوسۋ. ءقازىر سول العا قويعان ماقساتىما از دا بولسا قول جەتكىزگەن دەيمىن.
– سiز سىر بويىندا، قىزىلوردادا دۇنيەگە كەلدىڭىز...
– ءبارى سولاي ويلايدى. راس، قىزىلوردادا جارىق دۇنيە ەسىگىن اشتىم. اكە-شەشەم – الماتىلىق. انام توركىنىنە قىدىرا بارعان عوي. سول جەردە تولعاق كەلiپ، بوسانىپ قالىپتى. مەرزىمىنەن ەكi اي بۇرىن ومىرگە كەلدىم. اجەم - نەمىس، اتام – قازاق. ەكەۋi دە رەپرەسسياعا ۇشىراپ، ايداۋدا جۇرگەندە تانىسقان عوي. اتام قازاقتىن ەڭ العاش بiلiم العان، كوزى اشىق ينتەلليگەنت ازاماتتارىنىڭ بiرi بولعان.
باتىس قازاقستاننىڭ تۋماسى. قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، جەر اۋدارىلعان. سوندا، ايداۋدا جۇرگەن نەمiستiڭ قىزىمەن تانىسادى ەمەس پە. ۇيلەنگەن. كەيىننەن ولاردى قىزىلورداعا جiبەرگەن. وزگە جاققا بارۋعا رۇقسات ەتپەگەن. سول اتا-اناسىنا قىدىرا بارعان شەشەم مەنى سىر ەلىندە دۇنيەگە اكەلگەن عوي. اكە-شەشەمنiن ماماندىعى – فيزيك-ماتەماتيك. قازىرگى قازۇۋ-دە وقىعان.
– انا تىلىمىزدە ءبىر سىدىرىعى ءتاۋىر سويلەيدى ەكەنسىز. نەگىزى، قالادا وسكەن، ورىسشا وقىعان بالالار ءوز ءتىلىمىزدى مەنسىنە بەرمەيدى ەمەس پە؟
– ءوز جەرىمىزدە، ءوز وتانىمىزدا تۇرىپ جاتىپ، ءوز تiلiمiزدە سويلەي بىلمەۋ ۇيات دۇنيە. مەن بەسىنشى سىنىپقا دەيىن ورىسشا وكىدىم. بiر كۇنi كوشەدە كەلە جاتقانمىن. ۇلكەن كارت ادام توقتاتىپ ءبىر كوشەنى سۇرادى. ارينە، قازاق تىلىندە. مەن تۇسىنبەدىم. وزگە ءبىر جۇرگىنشى ول كiسiگە ءجون سىلتەدى. سول جەردە كاتتى ۇيالدىم. ۇيگە كەلگەن بويدا كەشكىلىك اس ۇستىندە، «مەن قازاقشا وقيمىن. قازاك بѳلiمiنە اۋىستىرىندار» دەپ اكە-شەشەمە ءوتىنىش جاسادىم. ولار قارسى بولمادى.
سول ءوزiم وكيتىن №51 مەكتەپتىڭ iشiندەگi قازاق ءبولiمiنە اۋىستىم. ارينە، العاشىندا وتە قيىن بولدى. بiراق تالاپتانعان ادام جەڭiسكە جەتەتiنi بەلگiلi ەمەس پە. ءوز دەگەنىمە جەتتىم. بۇل جەردە اكەمنiن ءرولى ۇلكەن. قولىنان كەلگەنشە قازاقشا تەز ۇيرەنۋiمە كومەك بەردى. بiراق كازۇۋ-گە تۇسكەندە ورىس بولىمىنە بارۋعا تۋرا كەلدى. ويتكەنى مەن تۇسكەن گەوگرافيا فاكۋلتەتىنىڭ ەكولوگيا ءبولىمى تەك ورىس تiلiندە ەكەن. قايتادان ورىس تىلىمەن قاۋىشتىم. ساباق ءۇستiندە قول كوتەرiپ «اپاي، اپاي مەن ايتايىنشى» دەيمiن عوي، مەكتەپ تەگiدەي قازاقشالاپ. ۇستازدار ورىسشالاپ: «ولاي ايتپا، پالەنباي تۇگەنبايەۆنا دەپ ايت» دەپ تۇزەتەدi. بiراز ۋاقىت كوندىگە الماي ءجۇردىم. ءقازىر قاي جەردە بولماسىن، رەتi كەلiپ تۇرعان جەردە قازاقشا سويلەۋگە تىرىسامىن. ارينە، قازاق تiلiندە كوركەم سويلەي الماسپىن، بiراق انا تiلiمنiن جاناشىرىمىن عوي دەپ ويلايمىن.
– قايىرىمدىلىق قورىن قۇرۋعا نە سەبەپكەر بولدى؟
– جالپى، قايىرىمدىلىق قورىن قۇرامىن دەگەن وي ەش ۋاقىتتا بولعان جوق. ءبىراق ءومىردىڭ ءوزى جانە اينالاداعى جاعداي وسىعان الىپ كەلدى. ستۋدەنت كەزiمدە پيونەر لاگەرiندە جەتەكشى بولىپ قىزمەت اتقاردىم. جانىمىزدا بالالار ءۇيiنەن كەلگەن بۇلدىرشىندەر بالالار نەگىزىنەن رەسەيگە باراتىن.
– بىرنەشە مارتە كينوعا ءتۇستىڭىز؟ وزگە دە ۇسىنىستار بولدى ما؟
-–جوق. بولمادى. راس، تورت-بەس فيلمگە ءتۇستىم. ءبىراق وندا باستى كەيىپكەرلەر ەمەس، قوسالقى رولدەردە. سوندىقتان بولار ءوزiمدi اكتريسامىن دەپ ويلامايمىن. ارينە، جۇرت ءسۇيسiنە كورەر قىزىقتى كينولارعا تۇسكەنگە نە جەتسىن. اسىرەسە بالالار ومىرىنە ارنالعان فيلمدەرگە شاقىرسا، قۋانا بارار ەدiم.
– ومىردە وكىنەتىن، رەنجيتىن ساتتەر بولىپ تۇرا ما؟
– جالپى، مەن كوڭiلدi جۇرەتiن ادامداردىن قاتارىنا جاتامىن. قاباق ءتۇيىپ، تۇنجىراپ ءجۇرۋ ماعان جات. راس، كەي كەزدەرi رەنجيتىن، اشۋلاناتىن ساتتەرiم دە بولىپ تۇرادى. ادامداردىڭ جاۋاپسىزدىعىن، ءوتiرiكتi شىنداي سوعاتىندىعىن، ارامدىعىن، ءادiلەتسiزدiگiن كورگەندە كوڭىل كۇيىم ءتۇسiپ قالادى. اسىرەسە جاڭاوزەن وقيعاسى ماعان قاتتى اسەر ەتتى. بۇكىل جان دۇنيەم قوپارىلىپ تۇسكەندەي بولدى.
