بۇگىن الماتىدا ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا ارنالعان «جەڭىس تاريحى» دەپ اتالاتىن چەللەندجى باستالدى. ونلاين-اكسياعا مەكتەپ وقۋشىلارى، جاستار مەن الماتىلىقتار بەلسەندى قاتىسىپ جاتىر. ولار سوعىسقا قاتىسقان تۋىستارىنىڭ نەمەسە اسكەري جىلدارداعى وتباسىلىق مۇراعاتتاعى فوتوسۋرەتتەرىن الەۋمەتتىك جەلىلەرگە جاريالاپ، ولاردى قىسقاشا اڭگىمەلەرمەن نەمەسە ەستەلىكتەرمەن بىرگە ۇسىنۋدا، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz
الماتىلىقتاردىڭ ءاربىر وتباسى دەرلىك ءوز اتاسى مەن اجەسىنىڭ ەستەلىگىن قاستەرلەپ ساقتايدى – بۇل قارا-اق فوتوسۋرەتتەر، سارعايعان حاتتار، جەكە زاتتار بولۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ بەيبىت كۇنىمىز ءۇشىن جانىن قيعان باتىر اتا-بابالارىمىزدىڭ ەرلىكتەرى، وتانىنا ادال بولعان جۇزدەگەن مىڭ قازاقستاندىقتاردىڭ جادىندا ماڭگىلىككە قالادى!
مىسالى، الماتى تۇرعىنى يرينا اميروۆا ءوز اتالارىنىڭ وقيعاسىمەن ءبولىستى:
«ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا سوعىسقا ەكى ارعى اتام قاتىسقان. ءبىرى – جاياۋ اسكەر، ەكىنشىسى – ساپەر بولعان. ولار بىر-بىرىمەن تانىس بولماعان، ءبىراق ولاردىڭ جولدارى جەڭىسكە دەگەن سەنىمدە ءتۇيىستى. ءبىرى اياعىنان ايىرىلىپ، ءبىراق ومىرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن ورالدى. ەكىنشىسى 1943 جىلى سمولەنسك تۇبىندە حابار-وشارسىز كەتكەن. ونىڭ ەسىمى وبەليسككە قاشاپ جازىلعان، ءبىز جىل سايىن مامىردا سول جەرگە گۇل اپارامىز. بۇل ەكى تاعدىر – سوعىستىڭ قوس قىرى: قازا قايعىسى مەن ءتوزىم. وتباسىمىز ولاردىڭ ەستەلىگىن ساقتايدى، ويتكەنى بۇل بەيبىت ءومىر بىزگە قانداي باعامەن كەلگەنىن ەشكىم ۇمىتپاۋى كەرەك. بۇل – مەنىڭ جەڭىس تاريحىم».
تاعى ءبىر الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىسى ايجان ماراتوۆا اتاسىنىڭ اعاسى تۋرالى ايتىپ بەردى:
«اتامنىڭ اعاسى لەنينگرادتى جانكەشتىلىكپەن قورعاعانداردىڭ ءبىرى بولعان. سوعىس جايلى سيرەك ايتاتىن، كوبىنە ءۇنسىز قالاتىن، ىشكى جان-دۇنيەسىندە كوپ نارسەنى جاسىرىپ جۇرەتىن. جەڭىس كۇنى ول ءارقاشان سابىرلى بولاتىن. ءبىراق ءبىر جىلى، بۇكىل وتباسىمىزبەن قازا تاپقاندار ەسكەرتكىشىنە بارعاندا، ونىڭ ەرنى دىرىلدەپ، كوزىندە جاس جىلتىراپ تۇرعانىن كوردىم. ول جاي عانا بىلاي دەدى: "شىنايى جەڭىس – تەك قالالاردى ازات ەتۋدە ەمەس، ءفاشيزمدى جەڭۋدە ەمەس. جەڭىس – حالىقتىڭ ءبارىن باستان وتكەرىپ، ادامشىلىقتان ايىرىلماي، امان قالعانىندا". بۇل سوزدەر ماڭگى ەسىمدە قالدى».
الەۋمەتتىك جەلىلەردە الماتىلىقتار وزدەرىنىڭ اتا-اجەلەرىنىڭ سوعىس جىلدارىنداعى وقيعالارىمەن بەلسەندى بولىسۋدە. ءدال وسى جەردە ەرلىكپەن وتانىن قورعاعان اتاقتى اتقىشتار ديۆيزيالارى قۇرىلعان بولاتىن.
سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىندە الماتى ماڭىندا وق اتۋ مەن قازىرگى زامانعى سوعىس ونەرىنە ۇيرەتەتىن وقۋ-جاتتىعۋ الاڭدارى پايدا بولدى. 1941 جىلى تەك الماتىداعى اتقىشتار-پۋلەمەتشىلەر ۋچيليششەسى عانا ارمياعا 2429 جاس وفيسەر دايىندادى.
اسكەرگە شاقىرىلعاندار مەن ەرىكتىلەر قاتارىنان گەنەرال-مايور يۆان پانفيلوۆ باسقارعان اتى اڭىزعا اينالعان 316-اتقىشتار ديۆيزياسى قۇرىلدى. بۇل ديۆيزيا سوعىستىڭ شەشۋشى شايقاستارىندا يىق تىرەستىرە ەرلىك كورسەتتى.
1942 جىلدىڭ 13 تامىزىندا الماتىدان مايدانعا 100-اتقىشتار بريگاداسى اتتاندى. ول العاشقى ۇلتتىق قۇرامالاردىڭ ءبىرى بولدى.
