بۇگىن الماتىدا "باقىلاۋ قىراندارى" باقىلاۋشىلار توبى باسپا ءسوز جيىنىن وتكىزدى. وعان باقىلاۋشىلار توبىنىڭ شتاب جەتەكشىلەرى قاتىستى.
اەس قۇرىلىسى جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا قوعامدىق باستاما نەگىزىندە ەلىمىزدەگى ءبىر توپ ساياساتكەرلەر قۇرعان «باقىلاۋ قىراندارى» باقىلاۋشىلار توبى ەلىمىزدە 6 قازانىندا وتەتىن ەل ىشىلىك ەلەكتورالدى پروسەسس پروسەدۋرالارىنىڭ قاتاڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ ءبىرقاتار ايماقتارىنداعى داۋىس بەرۋ ۋچاسكەلەرىندە باقىلاۋشىلىق جاساماق. اۋماقتىق باقىلاۋشىلار جەلىسى ءوز جۇمىستارىن الماتى قالاسىنداعى ورتالىق شتاب پەن ەلىمىزدىڭ استانا، شىمكەنت، تۇركىستان، جەزقازعان، قىزىلوردا، تالدىقورعان، تالعار جانە قونايەۆ قالالارىندا ورنالاسقان وڭىرلىك شتابتار ارقىلى جۇرگىزبەك.
باسپا ءسوز جيىنىنا "باقىلاۋ قىراندارى" توبىنىڭ باستاماشىسى، ساياساتتانۋشى نۇربولات نىشانباي، بەلگىلى جازۋشى، جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى بەكنۋر كيسيكوۆ، جۋرناليست يسلامبەك داستان مەن ساياساتكەر، جۋرناليست نۇرگەلدى ءابدىعاني قاتىستى.
ءبىزدىڭ ماقسات باقىلاۋشىلاردى وقىتۋ، سايلاۋ پروسەسىن باقىلاۋ!
نۇربولات نىشانباي، ساياساتتانۋشى:
– ەلىمىزدە 6 قازاندا وتەتىن رەفەرەندۋم ازاماتتاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مەن ساياسي بەلسەندىلىگىنىڭ ارتۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. ساياساتتانۋشىمىن. ساياسي پروسەسستەر مەن ءۇشىن قىزىق. ءقازىر سىزدەر نە ءۇشىن باقىلاۋشىلاردى دايىنداعىڭىز كەلەدى؟ اەس-كە كوزقاراسىڭىز قالاي دەپ سۇراق قويىپ جاتىرسىزدار.
باقىلاۋشى دايىنداۋ سايلاۋ پروسەسىن كەڭىنەن تۇسىنۋگە ىقپال ەتەدى عوي. تاۋەلسىز باقىلاۋشىلاردىڭ داۋىس بەرۋ پۋنكتىلەرىندە باقىلاۋشىلىق جاساۋى داۋىس بەرۋدىڭ اشىق، ءادىل وتۋىنە ىقپال ەتەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىنا، حالىقتىڭ سانالى تۇردە ساياسي پروسەسستەرگە قاتىسۋىن جانە ەل بولاشاعىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى. بۇل ءبىر.
ال ەكىنشى سۇراققا قاتىستى ايتار بولسام، مەن اەس-تىڭ سالىنۋىن قولدايمىن نەمەسە قارسىمىن دەپ ايتا المايمىن. ويتكەنى بۇل باقىلاۋشىنى دايىنداۋ، وقىتۋ پوزيسياما سايكەس كەلمەيتىن ەدى. ارينە، مەنىڭ بۇل سۇراققا قاتىستى جەكە پوزيسيام بار، الايدا ول پوزيسيامدى مەن سول 6-قازان كۇنى بيۋللەتەندە بەلگىلەيمىن. ال باقىلاۋشىلارعا ءوزىمىزدىڭ قانداي دا ءبىر كوزقاراسىمىزدى تىقپالاپ، ۇگىت-ناسيحات جاسامايمىز. ءبىزدىڭ ميسسيا باقىلاۋشىلاردى وقىتۋ، ۇيرەتۋ، سايلاۋ پروسەسىن باقىلاۋ.
قازاقستاندا داۋىس بەرۋ قۇقىعىنا يە 11 ميلليوننان استام ازامات بار. ءاربىر ازاماتتىڭ داۋىس بەرۋ قۇقىعى قوعام ءۇشىن ماڭىزدى، سەبەبى بۇل قوعامنىڭ پىكىرىمەن ساناسىپ، شەشىمدەر قابىلداۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
«باقىلاۋ قىراندارى» توبىنىڭ ماقساتى ايقىن، رەفەرەندۋم بارىسىن زاڭناما تالاپتارىنا ساي ءوتۋىن قاداعالاۋ. ءار ازاماتتىڭ ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ، ەركىن تاڭداۋ جاساۋ مۇمكىندىگى ەلىمىزدە دەموكراتيانىڭ نىعايۋىنا، ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىنا جانە حالىقتىڭ بەلسەندى ساياسي ۇستانىمىن قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى عوي.
رەفەرەندۋمنىڭ ءادىل ءارى تازا وتۋىنە ءاربىرىمىز مۇددەلى بولۋىمىز كەرەك!
يسلامبەك داستان، جۋرناليست:
– مەن جۋرناليست جانە قوعام بەلسەندىسى رەتىندە ەلىمىزدە وتكەن وسىعان دەيىنگى سايلاۋلار مەن رەفەرەندۋمداردا باقىلاۋشىلىق جاسادىم. ءوزىم ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جامبىل وبلىسى اۋماعىنداعى سايلاۋ ناۋقاندارىندا تاجىربيە جينادىم. الدا بولاتىن اەس قۇرىلىسىنا قاتىستى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم كەزىندە دە «باقىلاۋ قىراندارى» قاتارىنا قوسىلىپ، ءوزىم تۋعان جانە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جامبىل وبلىسىندا باقىلاۋشىلىق جاساۋدى، باقىلاۋشى بولۋعا نيەتتى ازاماتتاردى وقىتىپ، ۇيرەتىپ-دايارلاۋعا قاتىسپاقپىن.
رەفەرەندۋم ءسوزسىز – قازاقستان قوعامى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلە. مۇنداي ساتتە بۇك ءتۇسىپ، ۇيدە جاتۋعا بولمايدى. رەفەرەندۋم – مەملەكەت ءۇشىن ماڭىزدى ماسەلەنى شەشەردەگى حالىق ۇنىنە قۇلاق اسا وتىرىپ، شەشىم قابىلدايتىن دەموكراتيالىق ءتاسىل دەسەك، ونىڭ ءادىل ءارى تازا وتۋىنە ءاربىرىمىز مۇددەلى بولۋىمىز كەرەك!
بۇل جاستار ءۇشىن ۇلكەن تاجىريبە بولماق!
بەكنۇر كيسيكوۆ، جازۋشى:
– سايلاۋ پروسەسى مەن ءۇشىن تىڭ تاقىرىپ ەمەس. بۇرىننان باستاپ سايلاۋ، رەفەرەندۋمداردا باقىلاۋشى بولدىم. باقىلاۋشىلاردى دايىندادىم. ولاردى وقىتۋ تاجىريبەم جەتكىلىكتى. قازىرگى ساتتە ساياسي بەلسەندىلىككە قاتىستى دارىستەر وقىپ ءجۇرمىن. كوزىندە وتى جانىپ تۇرعان، تالانتتى شاكىرتتەرىم جەتەرلىك. سولاردىڭ ءبىرى وسى نۇربولات نىشانباي اتتى ءىنىمىز. باقىلاۋشىلاردى دايىنداۋعا، وقىتۋعا قاتىستى باستاما ۇسىندى. البەتتە مەن قوس قولداپ قولدادىم. ويتكەنى جاستار ساياسي بەلسەندىلىك تانىتۋدا، سايلاۋدىڭ زاڭ تالابىنا ساي وتۋىنە ۇلەسىن قوسقىسى كەلەدى، داۋىس بەرۋدى باقىلاعىسى كەلەدى. نەگە قولداماسقا؟ سول سەبەپتى مەن نۇربولاتتىڭ باستاماسىن قولداپ وتىرمىن. قولىمىزدان كەلگەنشە اعالىق اقىل-كەڭەسىمىزدى، مامان رەتىندە ۇسىنىستارىمىزدى ايتۋدامىن. بۇل جاستار ءۇشىن ۇلكەن تاجىربە بولماق.
اەس قۇرىلىسى ءبىر ادامنىڭ پارمەنىمەن شەشىلمەيتىن، جالپىحالىقتىق ماسەلە!
نۇرگەلدى ءابدىعاني، ساياساتكەر، جۋرناليست:
– اەس قۇرىلىسى سەكىلدى قازاقستان ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلە ءبىر ادامنىڭ «ايتتىم – ءبىتتى، كەستىم - ءۇزىلدى» دەگەن سوزىمەن شەشىلمەيدى! سول ءۇشىن دە جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم جاريالاندى. ەندەشە، قازاقستاننىڭ سەرگەك سانالى ءاربىر ازاماتى رەفەرەندۋمعا بارىپ، اەس قۇرىلىسىنا قاتىستى ءوز پوزيسيالارىن اشىق ءبىلدىرۋى كەرەك.
قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان 33 جىلدىڭ ىشىندە بىرنەشە جولى رەفەرەندۋم ءوتتى. 1995 جىلعى اتا زاڭعا وزگەرتۋ ەنگىزۋدەن باستالعان رەفەرەندۋمنىڭ ەڭ سوڭعىسى كونستيتۋسيالىق رەفورمالار جونىندەگى رەفەرەندۋم بولدى. ال بۇل جولعى رەفەرەندۋمنىڭ ءمانى بولەك. سەبەبى، بۇل جولى قازاقستان ءۇشىن تاعدىرشەشتى ماسەلە تالقىعا سالىنۋدا.
ەندەشە، داۋىس بەرۋگە قۇقىلى قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى تاۋەلسىز باقىلاۋشى بولىپ قانا قويماي، ەلەكتورالدى پروسەستە داۋىس بۇرمالاۋشىلىقتاردى بولدىرماۋعا ۇلەس قوسۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا رەسمي تىركەلگەن بىرنەشە باقىلاۋشىلىق ۇيىمدار بار. سونداي تاۋەلسىز باقىلاۋشىلىق جاسايتىن توپتىڭ ءبىرى – «باقىلاۋ قىراندارى» جۋىردا باقىلاۋشىلاردى وقىتىپ، دايارلاۋعا بەلسەندى كىرىسكەنىن مالىمدەدى. ءبىز دە، نۇربولات نىشانباي باستاعان جىگىتتەردىڭ جانىنان تابىلىپ، الداعى ەلەكتورالدى پروسەسسكە تاۋەلسىز باقىلاۋشىلاردى دايارلاۋ ىسىنە ارالاسپاقپىز.
