زاماناۋي الەمنىڭ قارقىندى وزگەرىستەرىنە ساي، ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا دا قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى اسا ماڭىزدى ءارى وزەكتى بولىپ وتىر. قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2023 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى جولداۋىندا اسىرەسە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە قاۋىپسىزدىكتىڭ ماڭىزدى اسپەكتىلەرىن قوزعادى. ول مەكتەپتەردە ءقاۋىپسىز جانە جايلى ورتا قۇرۋ قاجەتتىگىن، سونداي-اق وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى شارالاردى كۇشەيتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.

بۇل تەك فيزيكالىق قورعاۋۇدى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قازىرگى الەمدە بارعان سايىن وزەكتى بولىپ كەلە جاتقان سيفرلىق قاۋىپسىزدىكتى دە قامتيدى.

اباي وبلىسى وسى باعىتتا تىڭ سەرپىن الىپ، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا بالالاردىڭ جان-جاقتى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كەشەندى شارالاردى قولعا الۋدا. قاۋىپسىزدىك ۇعىمى تەك فيزيكالىق تۇرعىدا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پسيحولوگيالىق، سيفرلىق قاۋىپسىزدىككە دە قاتىستى ەكەنى ايقىن. بۇل — بولاشاق ۇرپاقتىڭ اماندىعى، ولاردىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتا-جىگەرىن جوعالتپاي، ومىرلىك جولدارىن تاڭداۋ بارىسىندا ەركىندىك پەن سەنىمدىلىكتى سەزىنۋى ءۇشىن جاسالاتىن جاعداي.

بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تەك وقۋ كابينەتتەرىندە عانا ەمەس، ولاردىڭ مەكتەپتەن تىس ومىرلەرىندە دە ماڭىزدى بولىپ وتىر. ۋاقىت تالابى جاڭا ادىستەر مەن تەحنولوگيالاردى قاجەت ەتەدى، جانە بۇل تۇرعىدا اباي وبلىسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسى ءاربىر وقۋ ورنىن زاماناۋي قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرىمەن جابدىقتاۋدى باستى ماقساتقا اينالدىرعان.

قارجىلىق قولداۋ — قاۋىپسىزدىك كەپىلى
قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ باعىتىنداعى ەڭ العاشقى قادام — ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن قاجەتتى تەحنيكامەن جابدىقتاۋ. بۇل جەردە ماسەلەنى تەرەڭىنەن قاراستىرىپ، تەك قاراجات ءبولۋ عانا ەمەس، ونى ءتيىمدى جۇمساۋ، جۇيەلى تۇردە باقىلاۋ — باستى مىندەت. اباي وبلىسىندا بۇل باعىتتا ۇلكەن جۇمىستار اتقارىلدى. 2023 جىلى 905،2 ميلليون تەڭگە بولىنسە، 2024 جىلى بۇل سوما 107 ميلليون تەڭگەگە جەتتى. بۇل قاراجاتتىڭ كوپ بولىگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن بەينەباقىلاۋ كامەرالارىمەن، داۋىستىق حابارلاۋ جۇيەلەرىمەن، دابىل تۇيمەلەرىمەن جانە ليسەنزيالانعان كۇزەتپەن قامتاماسىز ەتۋگە جۇمسالدى.

بەينەباقىلاۋ جۇيەلەرى — جاڭا زامان تالابى

وبلىس كولەمىندەگى مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار تولىقتاي بەينەباقىلاۋ جۇيەسىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ءتىپتى، 2023 جىلى بۇل جۇيەلەر جاڭارتىلىپ، وزىق تەحنولوگيالار ەنگىزىلدى. قازىرگى تاڭدا ءبىلىم مەكەمەلەرىندە 13 197 كامەرا ورناتىلعان. كامەرالار تەك باقىلاۋ ءۇشىن عانا ەمەس، توتەنشە جاعدايلاردا جىلدام ارەكەت ەتۋ ءۇشىن دە ماڭىزدى قۇرال. بالالار ءۇشىن بۇل جابدىقتاردىڭ بولۋى ولاردىڭ قاۋىپسىزدىك پەن قورعانىس سەزىمىن ارتتىرادى.

ادام بالاسىنىڭ تولىققاندى دامۋى تەك فيزيكالىق قاۋىپسىزدىككە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پسيحولوگيالىق قاۋىپسىزدىككە دە تىكەلەي بايلانىستى. ءبىلىم بەرۋ ورتاسىندا ءار بالا ءوزىن سەنىمدى، قورعالعان، قولداۋ تاپقان جاعدايدا عانا ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتا-جىگەرى ارتىپ، جەتىستىكتەرگە جەتە الادى. وسى ماقساتتا اباي وبلىسىندا 2024 جىلى جاڭادان پسيحولوگيالىق قولداۋ ورتالىعى اشىلىپ، بۇل باعىتتا ءبىلىم الۋشىلارعا كومەك كورسەتۋ جۇمىستارى كۇشەيتىلدى. ورتالىقتا ۇيىمداستىرىلاتىن ترەنينگتەر مەن سەمينارلار بالالاردىڭ ەموسيونالدىق كۇيىن جاقسارتىپ، ولارعا قيىن جاعدايلاردا پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتۋگە باعىتتالعان.

سيفرلىق قاۋىپسىزدىك — جاڭا سىن-تەگەۋرىندەر

تەحنولوگيانىڭ دامۋى ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنە وڭ اسەرىن تيگىزگەنىمەن، ول سيفرلىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن دە تۋىنداتادى. بالالاردىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ولاردىڭ جەكە مالىمەتتەرىن قورعاۋ، ءقاۋىپسىز ينتەرنەت پايدالانۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ — قازىرگى زامانعى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى.

اباي وبلىسىندا وسى باعىتتا كەشەندى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. مەكتەپتەردە ارنايى كيبەرقاۋىپسىزدىك ساباقتارى وتكىزىلەدى، ال پەداگوگتەر ءۇشىن جاڭا زامانعى اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى ءتيىمدى ءارى ءقاۋىپسىز قولدانۋ بويىنشا سەمينارلار ۇيىمداستىرىلۋدا. مۇعالىمدەرگە سيفرلىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا وقىتۋ باعدارلامالارى ەنگىزىلدى، بۇل بالالاردىڭ ينتەرنەتتە ءقاۋىپسىز بولۋىنا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزۋدە.

ليسەنزيالانعان كۇزەت — سەنىمدى قورعانىس
كوپتەگەن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ليسەنزيالانعان كۇزەت جۇمىس ىستەۋدە، بۇل بالالاردىڭ فيزيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدەگى نەگىزگى شارالاردىڭ ءبىرى. ليسەنزيالانعان كۇزەت قىزمەتى تەك مەكتەپتىڭ سىرتقى قاۋىپسىزدىگىن عانا ەمەس، مەكتەپتىڭ ىشىندەگى ءتارتىپ پەن بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ باعىتىندا دا قىزمەت اتقارادى. بۇل كۇزەت قىزمەتتەرى دابىل تۇيمەلەرىمەن جانە تۋرنيكەتتەرمەن جابدىقتالعان، بۇل كەز كەلگەن كۇماندى نەمەسە ءقاۋىپتى جاعدايلار ورىن العان كەزدە جەدەل ارەكەت ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى — شىعارماشىلىق قاۋىپسىزدىگى
قاۋىپسىزدىك شارالارى تەك جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرمەن شەكتەلمەيدى. قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى دە ەرەكشە نازاردا. بۇل ۇيىمداردا بەينەباقىلاۋ جۇيەلەرى ورناتىلىپ، جەدەل باسقارۋ ورتالىقتارىمەن بايلانىس قامتاماسىز ەتىلدى. سونىمەن قاتار شىعارماشىلىق ۇيىرمەلەر مەن سپورتتىق سەكسيالارداعى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ارنايى شارالار قابىلدانۋدا. مىسالى، سپورت زالدارىندا جانە شىعارماشىلىق ورتالىقتاردا بالالاردى جاراقاتتاردان ساقتاۋ ءۇشىن قوسىمشا قاۋىپسىزدىك قۇرالدارى ورناتىلۋدا.

بولاشاققا جول سالۋ

قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى — تەك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ ورتاق مىندەتى. بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ — ولاردىڭ بولاشاعىنا سەنىمدى قادام باسۋىنا جول اشۋ. اباي وبلىسىندا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان قاۋىپسىزدىك شارالارى كەلەشەك ۇرپاقتىڭ تەك ءبىلىم الىپ قانا قويماي، قورقىنىش پەن الاڭداۋشىلىقسىز ەركىن دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن ماڭىزدى قادامدار.

اباي وبلىسى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ءوز مىندەتتەرىن ابىرويمەن اتقارىپ، بالالارعا ءقاۋىپسىز، ساپالى ءبىلىم الۋىنا بارىنشا جاعداي جاساپ وتىر. قازىرگى زامانعى تالاپتارعا ساي قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرىن ەنگىزۋ ارقىلى بۇل مەكەمەلەر بولاشاقتىڭ ءبىلىمدى دە تاربيەلى ازاماتتارىن قالىپتاستىرۋدا ەلەۋلى ءرول اتقارادى. ءار بالا ءوز مەكتەبىندە تەك ءبىلىم الىپ قانا قويماي، ءوزىن قورعالعان، قولداۋ تاپقان، قۇرمەتتەلگەن تۇلعا رەتىندە سەزىنۋى ءتيىس.

قاۋىپسىزدىك — بۇل ءاربىر بالانىڭ، اتا-انانىڭ، ءمۇعالىمنىڭ جانە قوعامنىڭ ورتاق مۇددەسى. جاس ۇرپاقتىڭ اماندىعى — ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، سوندىقتان دا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى الدىڭعى قاتاردا تۇرۋى ءتيىس. قازىرگى زاماننىڭ تالابى — ءار بالانى تەك وقۋ ورنىندا عانا ەمەس، ومىردە دە قاۋىپسىزدىككە تاربيەلەۋ. اباي وبلىسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى وسى باعىتتا ايانباي ەڭبەك ەتۋدە.

نۇرجان احمەتقالييەۆ، اباي وبلىسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى