Freedom Finance Global сарапшысы Данияр Оразбаевтың "2024 жылғы қарашадағы Орталық Азиядағы тұтынушылық сенім: келеңсіз динамика және индекстер" атты зерттеуі жарияланды. Мұның ішінде Dalanews.kz Қазақстанға қатысты болжамдарды алып, оқырмандар назарына ұсынады. Оған сәйкес, сауалнамаға қатысқандардың арасында "теңге бағамы әлсірейді" деп санайтындардың үлесі бір жыл бойында 59,3-тен 60,7%-ға дейін өскен!
"Тұтынушылық сенім индексі қатарынан екі айдан кейін 101,3 пунктті құрап, айтарлықтай төмендегенін көрсетті, бұл осы жылдың мамыр айынан бергі ең төмен көрсеткіш болды. Респонденттердің көңіл-күйі бес субиндекстің төртеуі бойынша нашарлады. Өткен 12 айдағы экономикалық ахуалдың өзгерістерін бағалау бойынша ең көп төмендеу болды. Өткен жылғы қарашамен салыстырғанда CCI экономикалық ахуалдағы өзгерістерді бағалаудың айтарлықтай төмендеуінен едәуір әсерлі 6,9 пунктке құлады", делінген зерттеуде.
Өткен 12 айда экономикадағы оптимизмнің күрт төмендеуі
Экономикадағы өзгерістерді бағалаудың қосалқы индексі өткен 12 айда қазанмен салыстырғанда 5,8 пунктке күрт төмендеп, 76,8 пунктті құрады. Бұл нәтиже мамыр айынан бергі ең төмен нәтиже болып шықты. Экономикада қолайлы өзгерістер болды деп есептейтін қазақстандықтардың үлесі 18,7% -дан 16,1% -ға дейін төмендеді. Оның үстіне жағымсыз жауаптар үлесінің 39,6% -дан 44,4% -ға дейін ұлғаюы анық байқалады.
Жас топтары бөлінісінде 45-59 жас аралығындағы респонденттер оптимизмнің ең үлкен төмендеуін көрсетті. Олардың арасында оң жауаптардың үлесі 16,7% -дан 12,7% -ға дейін төмендеп, барлық жас топтары арасындағы ең нашар нәтижені көрсетті. Сонымен қатар, сауалнамаға қатысушылардың арасында да оң жауаптар үлесінің төмендеуі байқалды. Көш басында 29 жасқа дейінгі жастар қалып отыр, олар 19,8% -ды құрады, бұл қазан айындағы көрсеткіштен 3,2 п.п. төмен.
Өңірлік бөліністе ең көп нашарлауды Атырау облысы көрсетті, онда оң жауаптардың үлесі 25,1% -дан 9,5% -ға дейін төмендеді. Бұл нәтиже қараша айындағы барлық өңірлердің ішіндегі ең нашар нәтиже болды. Сонымен қатар Батыс, Шығыс Қазақстан және Жамбыл облыстарында үлкен айлық құлдырау тіркелді, онда оптимистердің осындай үлесінің төмендеуі 10-12 п.п. құрады. Екінші жағынан, үздік нәтижені Маңғыстау облысының респонденттері көрсетті, онда оң жауаптардың үлесі 23,5% құрады, бұл орташа республикалық көрсеткіштен айтарлықтай жоғары.
Жеке материалдық жағдай бойынша болжамдардың нашарлауы
Келесі 12 айдың көкжиегінде жеке материалдық жағдайдың өзгеруі болжамының қосалқы индексі де 4,6 пунктке күрт төмендеп, 127,9 пунктке жетті, бұл зерттеудің барлық уақытындағы үшінші ең нашар нәтиже болып табылады. Материалдық жағдайымыз жақсарады деп санайтындардың үлесі қазан айындағы 50% -дан қараша айында 47,2% -ға дейін төмендеді.
Өңірлік жоспарда жеке материалдық жағдайдың өзгеру болжамы бойынша пессимизмнің ең көп ұлғаюы Ақтөбе және Қызылорда облыстарында байқалады, онда оң жауаптардың үлесі тиісінше 15 және 14 п.п. төмендеді. Дегенмен, қараша айында Жетісу облысының тұрғындары ең нашар деп жауап берді, онда алдағы 12 айда жеке материалдық жағдайды жақсартуды болжайтындардың үлесі 37,6% -ды ғана құрады. Бұл мәселеде Маңғыстау облысы көшбасшы болды, онда көрсеткіш 56,3% -дан 58% -ға дейін өсті.
Қарашада Қазақстан тұрғындарының инфляциялық бағалары рекордтық қазан айындағы ең төменгі көрсеткіштерден кейін айтарлықтай өсті. Өткен айда сауалнамаға қатысушылардың 40,9% (қазанда 37,5%) бағаның күшті өсуін көрсетті. Ал жыл көкжиегінде бағаның жылдам өсуін байқағандар үлесінің өсуі шамалы: қазандағы 47,5% - дан деректерді соңғы жинау сәтінде 49,9% - ға дейін ғана болды. Дегенмен, екі көрсеткіш де өткен алты айдағы орташа деңгейге жақын.
Ал қазақстандықтардың инфляциялық болжамдары қазан айымен салыстырғанда әлдеқайда жоғары өсім көрсетті. Бір айдың көкжиегінде бағаның күшті өсуін күтетін адамдардың үлесі 21,9%-дан 30,6% -ға дейін күрт өсті, келесі 12 айдың көкжиегінде бағаның өсуін күтетіндердің үлесі қазандағы 25,4% -дан соңғы пікіртерім сәтінде 27,5% -ға дейін өсті.
"ҚР Ұлттық банкінің инфляциялық бағалау және күтулер бойынша осындай зерттеуі қазан айындағы көп айлық минимумдардан кейін ұқсас динамиканы көрсетті. Ұсынылған деректерге сәйкес бағаның күшті өсуін күтетіндердің үлесі бір жыл ішінде 19,9% -дан 22% -ға дейін артты. Ал бір айдың көкжиегінде осыған ұқсас көрсеткіш 18,1% -дан 27,1% -ға дейін күрт артты. Инфляциялық бағалар да біздің зерттеудегідей аздап өсімді көрсетті. Егер бағаның өсуін бағалау бойынша соңғы айда респонденттердің үлесі 27,9% - дан 32,4% - ға дейін ұлғайса, бағаның жылдам өсуін көрсететіндердің үлесі алдыңғы 12 айда 39,4% - дан 40,2% - ға дейін өсті".
Жекелеген тауарлар мен қызметтердің ішінде респонденттердің көпшілігін азық-түлік өнімдеріне бағаның айтарлықтай өсуі әлі де алаңдатуда. Халық үшін айтарлықтай қымбаттаған топ-4 тауар көптеген ай қатарынан өзгеріссіз қалып отыр. Оған «Ет және құс», «Сүт және сүт өнімдері», «Нан және нан-тоқаш өнімдері» және «Көкөністер мен жемістер» санаттары кіреді. Қараша айында инфляциялық бағалаудың өсуіне қарамастан, жоғарыда аталған барлық өнімдер бағасының күшті өсуін байқаған адамдардың үлесі қазанмен салыстырғанда 4,1 п.п. төмендеді. Нан және нан-тоқаш өнімдерінің айтарлықтай қымбаттағанын белгілегендердің үлесі 26,8% -дан 21,1% -ға дейін едәуір төмендеді. Сондай-ақ, «Ұн» және «Тұз бен қант» сияқты өнімдер бойынша рекордтық төмен көрсеткіштерді атап өту қажет. Респонденттердің 12,8% -ы ғана бірінші тауарды және 11,5% -ы екінші тауарды таңдады, бұл қазанға қарағанда шамамен 7-8 п.п. аз. Ресми статистикаға сәйкес ет пен құс бағасы қараша айында 0,2% -ға ғана өсті, ал нан-тоқаш өнімдері мен жармалар 0,1% -ға төмендеді. Бұл ретте жемістер мен көкөністер қияр мен қызанақтың бағасына байланысты қазанмен салыстырғанда маусымдық бағаның 6,3% -ға өсуін көрсетті.
Девальвациялық болжамдар рекордтарға қол жеткізуде
"Қараша айында девальвация болатынын болжаушы адамдар саны өсіп, бір айда доллар бағамының 5% -ға артуы аясында зерттеудің барлық уақытында жаңа рекордтық көрсеткіштерге жетті. Сауалнама қорытындысы бойынша теңгенің әлсіреуін күтіп отырған қазақстандықтардың үлесі 59,3-тен 60,7% -ға дейін өсті. Ал бір айдың көкжиегінде ол айтарлықтай өсімді көрсетіп, 40,5-тен 44,9% -ға дейін жетті", - дейді сарапшы.
