«Prezıdenttik saılaýǵa túsemin»
2004 jyly Zamanbek Nurqadilov bılikti synap, atyshýly málimdeme jasaǵan soń ony Tótenshe jaǵdaılar jónindegi agenttik tóraǵasy qyzmetinen alyp tastady. Zamanbektiń tosynnan málimdeme jasaýy qoǵamdy dúr silkindirdi. Buryn Prezıdenttiń senimdi serigi ári komandasynyń beldi múshesi sanalyp kelgen tulǵanyń aıaq astynan bulaı dúrliktirýi bılik úshin kútpegen jaǵdaı boldy. Memlekettik aqparat quraldary ony qaralap, neshe túrli ósek órbitse, opozısıalyq basylymdar Nurqadilovtiń málimdemesin kóbeıtip basyp, el arasyna keńinen taratty. Agenttik tóraǵasy laýazymynan aıyrylǵan qoǵam qaıratkeri «munymen shektelmeıtinin, óziniń búgingi júıe týraly biletini odan da kóp ekenin» aıtyp, suhbat bere bastady. Keıinnen birneshe aı boıy tym-tyrys qalǵan oǵan opozısıalyq basylymdar «izdeý salyp», qoǵamdyq orta ań-tań kúı keshken.
Kóp ótpeı Nurqadilov baspasózge qaıta aralasyp, óziniń az ýaqyt tym-tyrys ketý sebebin «Nazarbaevpen kezdesip, ashyq áńgimeleskenimen» túsindirdi.
Ekeýara áńgimeniń «qupıa saqtalýǵa» tıis bolǵanyn, biraq «qarsy tarap ýádede turmaǵanyn» jetkizip, «kelisimdi buzǵan men emes» degen ýáj aıtady. Nazarbaevpen kezdesý kezindegi áńgimede saıası júıeni jańartý, qoǵamdy demokratıalandyrý, ádil saılaý ótkizý týraly usynys aıtqanyn, Májilis pen Prezıdenttik saılaýdy saılaýshylardyń daýys berýi arqyly ádil saılaý ótkizý arqyly sheshý joldaryn usynǵanyn, biraq onyń bárine «syrǵytpa» jaýap alǵanyn, Prezıdenttiń ózimen jıi jolyǵýǵa ýáde bergenimen, eki aı boıy habarlaspaǵanyna ókpeli ekenin jasyrmaıdy.
[caption id="attachment_13272" align="alignleft" width="325"]
Nazarbaev pen Nurqadilov[/caption]
Osy kezde ol alda bolatyn Prezıdenttik saılaýǵa túsetinin málimdegen edi. Úmitker bir ózi bolmaýy tıis dep sanaıtyn ol, saıası sahnada yqpaly bar Qasymjomart Toqaev, Jarmahan Tuıaqbaı, Aslan Mýsın, Tólegen Toqtasynovtardyń da Prezıdent bolýǵa qarym-qabileti jetetindigin, eger ádil saılaý ótse, qoǵamnyń damıtyndyǵyn alǵa tartyp, Prezıdenttik saılaýǵa erte qamdanbasa, saılaýdy merziminen buryn ótkizip, qarsylastaryn qapyda qaldyrý júıeniń eski ádisi ekendigin biletindigin de jarıa etedi.
Nurqadilov aıtqandaı, 2005 jyldyń sońynda Prezıdenttik saılaý ótti. Sol saılaýdyń qarsańynda Zamanbek Nurqadilov ajal qushty.
[caption id="attachment_13273" align="alignright" width="276"]
Z. Nurqadilov pen Á. Qajygeldın[/caption]
"Top bastaǵan..."
Zamanbek Qalabaıuly opozısıalyq pikirlerin bildirgenge deıin iri qyzmetter atqardy. Ol Almaty qalasy men Almaty (Taldyqorǵan) oblysynyń ákimi, Májilis depýtaty, Tótenshe jaǵdaılar jónindegi agenttik tóraǵasy qyzmetterin atqardy. Ony halyq tiri kezinde-aq «batyr adam» dep tanydy. Sebebi, qoǵamdyq ortada ashyq pikir bildirip, únemi artynan «sóz eretin» sanaýly sheneýniktiń biri de osy – Zamanbek Nurqadilov edi. Burynǵy jubaıymen ajyrasyp, ánshi Maqpal Júnisovamen otasqannan keıin BAQ betterinde Qalabaıuly týraly ártúrli áńgime údeı tústi. Ony synaýshylar, «ákim bolýǵa laıyq emes» dep min taǵýshylar da tabylatyn. Olardyń pikiri negizinen «jumysqa qyry joq, ekonomıkalyq reformalardy júrgizýge qaýqarsyz, qarapaıym halyq tirliginen jyraq» degen sarynda órbıtin.
[caption id="attachment_13276" align="alignleft" width="327"]
Nurqadilov pen Shahanov[/caption]
Bir jyldary jubaıymen birge án salyp, sahnadan da kórindi. Ony jaǵalaǵan ánshiler men mádenıet salasynyń adamdary maqtap, «márt, jomart» adam retinde sıpattaýmen boldy. Onymen jaqyn aralasqan adamdardyń kóbi jastaıynan qarasha jurt arasynda ósken saıasatkerdiń óte qarapaıym, biraq minezi qyńyr, alǵan betinen qaıtpaıtyn birbetkeı bolǵanyn aıtady.
Jaqyndarynyń pikirinshe, 1990 jyldardyń basynda elimizdi qarjylyq qıynshylyq búrgen tusta el arasynda túrli bandıttik toptar kóbeıgen. Zamanbek Nurqadilov ol jyldary Almaty qalasynyń ákimi edi. Almatyǵa shoǵyrlanǵan mafıozdardyń kóbi Zamanbekten seskenetin. Onyń ózi de mańaıyna bedeldi jigitterdi toptastyryp, qoǵamdyq tártipti saqtaýǵa kúsh salǵanyn aıtýshylar da bar. Keıbir áńgimelerde 1990 jyldary Qazaqstanda ǵana emes, TMD kóleminde aty málim bolǵan qylmystyq toptardyń basshylarymen Zamanbektiń qarym-qatynasy óte jaqyn bolǵany jóninde aıtylady. Ony «batyrlardyń serkesi» dep sıpattaıtyndar da joq emes. Biraq mafıa basshylarynyń kóbi túrli jaǵdaılarda qaza qushyp, tazartylǵan soń, Zamanbek Nurqadilovtiń saıası yqpaly álsiredi dep sanaıtyndar da bar.
[caption id="attachment_13274" align="alignright" width="554"]
Almaty qalasynyń ákimi Zamanbek Nurqadilov[/caption]
Almatynyń qazaǵyn kóbeıtken
Marqum Zamanbek Nurqadilov ólerinen birer kún buryn óz úıinde «Almaty aqshamy» gazetiniń tilshisine suhbat bergen (Suhbatty gazettiń sol kezdegi tilshisi Dýman Anash alǵan). Bul onyń sońǵy suhbaty bolatyn. Almatyny basqarǵan tulǵalar týraly jeliles maqalalar bergen gazettiń ótinishine kelisken ol qazaqtyń nán shaharynyń ákimi bolǵan jyldary týraly ári óziniń ómiri, óner jaıyndaǵy kózqarastarymen bólisken. Sol suhbatynda ol Keńes odaǵy kezinde Almatydaǵy qazaqtyń sany 20 paıyzdan aspaýy kerek degen jasyryn nusqaýdyń bolǵanyn, bul zańsyzdyqqa óziniń zańsyzdyqpen jaýap bergenin aıtady. Óziniń dereginshe, ákim bolyp turǵan jyldary Almaty qalasyndaǵy qazaq sanyn 20 paıyzdan 40 paıyzǵa jetkizgen. 2006 jyly aıtýly shýǵa aınalǵan Baqaı, Shańyraq oqıǵasy kezinde bul aýyldardy Zamanbek turǵyzǵany jaıynda da aıtyldy.
Qazaqtyń qalaǵa kóshýine múmkindik týǵyzyp, bos jatqan jerlerdi qarapaıym halyqqa úlestirý, tipti zańsyz basyp alýǵa jasyryn ruqsat berýge osy Qalabaıulynyń muryndyq bolǵanyn aıtatyndar kóp.
Zamanbek Almaty qalasynyń ákimi bolǵan jyldary qala kóshelerine qazaqtyń tańdaýly tulǵalarynyń atyn berý, qalany qazaqylandyrý úrdisi júrgenin, ásirese, mádenıet qaıratkerlerine baspana berip, zor qoldaý tanytqanyn, Koreıadan kelgen bir bankırdi elden bir kúnde alastap, ol salǵan úılerdi aqyn-jazýshy, ánshilerge tegin taratqanyn ańyz ǵyp aıtatyndar áli de bar.
[caption id="attachment_13275" align="alignright" width="459"]
Nurqadilovtiń ul-qyzdary[/caption]
Jumbaq ólimniń syry qashan ashylady?
On jyldan beri osy suraqty baspasóz ókilderi qaýzap keledi. «Otbasylyq kıkiljińniń kesirinen óz ózine qol jumsaǵan» degen tergeýshilerdiń toqtamyna senbeıtin jurtshylyqtyń qarasy mol.
Saıasatkerdiń jesiri Maqpal Júnisova ár jyldary baspasózge bergen suhbatynda onyń ólimine múddeli toptar bolǵanyn jasyrmaıdy. Ol: «Búgingi bılik aýyspaı turyp shyndyqtyń beti ashylsa eken» dep armandaıdy.
Júnisovanyń pikirinshe, onyń ólimin jasyrýǵa búgingi bıliktiń ózi múddeli. Eger olar shyn syrdy ashamyz dese, barlyq múmkindik bar. Ol, sondaı-aq, Zamanbek Nurqadilovtiń jaqsylyǵyn kórgenderdiń ózi qazir teris aınalyp, ol kisini umytyp ketkenderine ókpeli. Burnaǵy jyldary týǵan kúni men qaıtys bolǵan kúninde jınalatyn opozısıa serkeleri de qazir barýyn sıretken. Al bıliktegi burynǵy áriptesteri tiri kezinde ara-tura hal-jaǵdaı surasqandarymen, qaıtys bolǵan soń múldem «jyraqtap» ketkenderin aıtady. «Men olarǵa ókpelemeımin. Bul dúnıe kimniń basynda máńgilik turar deısiń. Tek Zákeńniń esimin urpaq jadynda jańǵyrtýdan nege seskenetinderine tańmyn», – deıdi M. Júnisova.
Ánshiniń aıtyp otyrǵany Almaty qalasynan Zamanbek Nurqadilov atyna kóshe berýge talpynǵanymen, ákimshiliktegiler eshqandaı is-áreket jasamaǵandyǵy. Joǵarydaǵy shendilerdiń de bul taqyryp kóterilse teris aınalyp, qashatyndyǵy.
«Tym qurysa óziniń týǵan jerinen kóshe men mektepke esimin berýge bolady ǵoı. Munshalyqty shetke ysyryp, múldem umyttyrýǵa talpynatyndaı, ol ne istedi? Ómirinde qazaq úshin eńbek etti. Táýelsizdiktiń keregesin birge kóteristi. Qazir máńgilik dúnıede. Qaıta tirilip kelmeıdi, eshkimge zıanyn da tıgizbeıdi ǵoı», – deıdi Maqpal Júnisova.
Zamanbek Nurqadilov pen Maqpal Júnisovanyń Mereı esimdi jalǵyz qyzy bar. Endigi maqsaty – sol qyzyn durys tárbıeleý. «Bolashaqta ákesiniń atyn shyǵaratyn qazaqtyń maqtanyshy bolady dep úmittenemin», – deıdi ol.
Saıasatkerdiń burynǵy jarynan týǵan eki balasy bar. Qaırat Nurqadilov – Almaty qalalyq turǵyn úı departamentiniń basshysy. Qyzy – Quralaı Nurqadilova elimizge tanymal dızaıner.
Erjan QAMALBEKOV
