2025 jylǵy 3 tamyzda Aleksandrıa qalasynda (AQSH, Vırdjınıa shtaty) mektep komandalary arasynda shahmattan álem chempıonaty bastaldy, oǵan Qazaqstannan alty komanda qatysyp jatyr,- dep habarlaıdy Dalanews.kz
286 jas shahmatshy 48 elden kelgen 55 komanda quramynda Aleksandrıa qalasyndaǵy (Vırdjınıa shtaty) Episcopal High School kampýsynda jınaldy. Bul oqý orny AQSH-tyń astanasy Vashıngtonmen shekaralas ornalasqan. 3-6 tamyz aralyǵynda olar mektep komandalary arasyndaǵy kezekti álem chempıonatynyń medaldary úshin baq synasady.
Starttyq tizimde, rapıdtegi negizgi tórt oıynshynyń ortasha reıtıńine qaraı jasalǵan komandalar tiziminde qazaqstandyq komandalardyń oryndary kelesideı:
- RFMM (Almaty): Edgar Mamedov (2299), Imanǵalı Aqylbaı (2292), Zarına Nurǵalıeva (2152), Álıhan Dáýlet (2173), Ádijan Esenǵalı (1989), kapıtan Saıat Egenberdıev – 2229;
- SEED Educational Complex (Astana): Danıs Qýandyquly (2156), Aldıar Saılaýbaı (2011), Arsen Aıtmuhanov (1762), Aılın Zarqym (1905), kapıtan Qýanysh Súleımen – 1959;
- RFMM-2 (Astana): Islam Áıten (2045), Vladımır Savıskıı (1977), Ernur Ahmedıar (1802), Madına Momyn (1792), Dúkembaeva Kamıla (1434), kapıtan Botakóz Jalǵasbaeva – 1904;
- RFMM-1 (Astana): Iasmına Alemanova (1886), Mıras Hasenov (1765), Arystan Jańabaev (1684), Aısara Túıenbaeva (0), Áset Munara (1614), kapıtan Rahat Qýanyshev – 1737;
- O. A. Joldasbekov atyndaǵy № 9 IT-lıseı (Shymkent): Bekzathan Sazantaev (1452), Ahmedıar Súgralıev (1667), Álıhan Jánibek (1442), Nursaıa Jumabek (1642), Aldıar Rysbaıuly (1519), kapıtan Zeınep Sultanbek – 1570;
- D. A. Qonaev atyndaǵy mektep-gımnazıa (Aqtóbe): Aldıar Asylbek (0), Amanbek Ótetileý (1813), Nurasyl Sapartileýov (1582), Nurgúl Baýyrjan (1446), kapıtan Baýyrjan Janashov – 1560.
Bizdiń komandalardyń ártúrli oryndary eki jas kategorıasy boıynsha álem chempıonatyna irikteý júrgizilgendigimen túsindiriledi: 18 jasqa deıin (U18, 2007 jyly jáne odan keıin týǵan oıynshylar) jáne 12 jasqa deıin (U12, 2013 jyly jáne odan keıin týǵan oıynshylar). Aleksandrıada jas boıynsha bóliný joq, al komandalardyń quramynda qyzdar men 12 jasar oıynshylardyń bolýy negizi mindetti emes, tek óz erkimen qabyldanatyn sheshim (dáıeksóz): «Múmkindik bolsa, komanda quramynda uldar men qyzdar, sondaı-aq 2012 jyly nemese odan keıin týylǵan kem degende eki oıynshy bolýy kerek» (orıgınal: Where possible, a team shall include both boys and girls, and at least two players born in 2012 or later).
Al bizdiń balalarymyzǵa negizgi qarsylas kim? Árıne, bul tizimde ekinshi oryn alǵan komanda, ortasha reıtıńi 2210 bolatyn Velammal MHS School (Chennaı, Úndistan), quramynda halyqaralyq sheberler S. Asvat (rapıdtegi reıtıńi – 2369/klasıkadaǵy – 2500) jáne A.R. Ilamparthı (2358/2515) bar. Ilamparthı jaqynda Óskemende 11-shi oryn alǵan, al Asvat óziniń atyna úlken jetistikter tirkep úlgergen: Fransıadaǵy 10th Noisiel Open 2025 jáne Germanıadaǵy Grenke Open 2025 týrnırlerinde jeńiske jetip, Germanıadaǵy jarysty 2779 performansymen baǵyndyrdy!
Top-10 komandalardyń arasynda da óz juldyzdary bar: 3. University High School (Irvın, AQSH) – 2007, 4. State Gymnasium No 1 (Rıga, Latvıa) – 1998, 5. Kantonsschule Alpenquai (Lúsern, Shveısarıa) – 1970, 7. Gymnázium, Grösslingová 18 (Bratıslava, Slovakıa) – 1958, 8. Hampton (London, Anglıa) – 1946, 9. The Harker School (San-Hose, AQSH) – 1944.
Alǵashqy eki týrdaǵy nátıjeler 8 týrdyń ishinen «tórtke tórt» formatynda ótýde, ýaqyt baqylaýy – rapıd 45+10 (ár partıaǵa 45 mınýt, ár júriske 10 sekýnd qosylady, birinshi júristen bastap). 11 komandada eki jeńis bar, onyń ishinde úsh qazaqstandyq jetekshi komanda da bar.
Buǵan deıin týrnırdiń ashylýy saltanatty túrde ótti, oǵan Halyqaralyq shahmat federasıasynyń (FIDE) prezıdenti Arkadıı Dvorkovıch, Halyqaralyq mektep shahmat federasıasynyń (ISCF) prezıdenti Tımýr Týrlov (ol KazChess/Qazaqstan shahmat federasıasynyń prezıdenti) jáne Barbados bilim berý reformalary mınıstri Chad Blekman qatysty. Blekman – kóp jyldar boıy BUU-daǵy bul eldiń ókildigin basqarǵan belgili dıplomat. Alǵashqy eki qonaq machtyń 1-shi týrynda RFMM (Almaty) – Giersings Realskole (Odense, Danıa) kezdesýi boıynsha sımvolıkalyq alǵashqy júristi jasady.
«Búgin biz qarapaıym jarysty ǵana bastap otyrǵan joqpyz. Biz álemniń túkpir-túkpirinen eń daryndy jáne jarqyn jastardy biriktiretin oqıǵany qurap jatyrmyz. Munda ártúrli elder men mádenıetterden kelgen balalar bir erejemen oınap, bir tilde – shahmat tilinde sóıleıdi. Shahmat – bul jaı sport emes. Bul – oılaý tásili. Ol tártipke, sheshim qabyldaýǵa jáne óz áreketteriniń saldaryn kóre bilýge úıretedi. Bul – ómirde, mamandyqta jáne qoǵamda ár adamǵa qajet bolatyn oılaý daǵdylaryn qalyptastyratyn oıyn. Men muny tek federasıa basshysy retinde ǵana emes, shahmat oınaıtyn balalardyń ákesi retinde de aıtyp otyrmyn», – dedi Halyqaralyq mektep shahmat federasıasynyń (ISCF) prezıdenti Tımýr Týrlov.
Búgin 3-shi jáne 4-shi týrlar ótedi, jáne 3-shi týrda ózara qaqtyǵysta RFMM (Almaty) men RFMM-2 (Astana) kezdesedi, al SEED Educational Complex (Astana) qarsylas retinde Wellington College (Jańa Zelandıa) komandasymen oınaıdy, 1-shi týrda olar bizdiń Aqtóbeden kelgen kishkentaılar komandasyn jeńip ketken bolatyn.
4 jáne 5 tamyzda Aleksandrıada Smart Moves Summit 2025 samıti ótedi, onda shahmat arqyly bilim berý ózgeristeri taqyryby talqylanady. Bul sharanyń negizgi spıkerleri arasynda FIDE basqarmasynyń orynbasary Dana Reıznıese-Ozola (Latvıa), KazChess/QFSH prezıdenti Tımýr Týrlov, FIDE-niń «Chess in education» komısıasynyń tóraǵasy Djerrı Nesh (AQSH), Robert Katende (Ýganda), «Queen of Katwe» atty Dısneı fılminiń negizi bolǵan SOM shahmat akademıasynyń negizin qalaýshy, psıholog Hose Fransısko «Pep» Sýares (Ispanıa), Chess in the Schools (NYC) uıymynyń prezıdenti Djennı Ingber (AQSH) jáne basqa da kóptegen mamandar qatysady.
