«Alataý» dástúrli óner teatry úshin shyǵarmashylyq turǵydan da, halyqaralyq mádenı baılanystar turǵysynan da 2025 jyl erekshe belesterge toly boldy. Dástúrli ónerdi jańǵyrtý, ulttyń tól mádenıetin keńinen nasıhattaý, zaman talabyna saı jańa baǵyttardy ıgerý jolynda teatr ujymy mazmundy jobalardy júzege asyryp, elimizdiń birneshe óńirinde jáne shetel sahnasynda ulttyq ónerdiń mereıin asyrdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Atap aıtatyn bolsaq Birjan saldyń shyǵarmashylyǵynan syr shertetin «Temirtas» rekvıemi sahnalandy. «Temirtas» rekvıemi Birjan saldyń sońǵy kúnderi men shyǵarmashylyǵynyń mańyzdy kezeńderin beıneleıdi. Sondaı-aq qazaq halqynyń qaımaǵy buzylmaǵan ánderi men onyń fılosofıasy tereń ashylyp, dástúrli ónerge sýsaǵan kórermenniń kúdikti oıyn seıiltti. Birjan saldyń shyǵarmashylyǵy qazaq án óreniniń qazynasy sanalsa, onyń ishindegi «Temirtas» áni sal-serisiniń máńgilik murasy. «Temirtas» arqyly biz Birjan saldy tek aqyndyq jáne ánshilik qyrynan ǵana emes, adamdyq bolmysy jaǵynan da tanyp-bilemiz. Rejıser saldyń boıamasyz taǵdyryn kórsetý arqyly, qazaq halqynyń búgingi men erteńine degen tolǵanysyn da jetkizýge tyrysqan. Máselen, qoıylymda dombyrany syndyryp, sońynda joǵary qoıatyn kórinis bar. Bul jahandaný zamanyndaǵy syrttan kelgen mádenıet pen ulttyq ónerimizdiń arasyndaǵy tartysty beıneleýi dep uǵynsaq bolady.
Gastróldik saparlar – ulttyq ónerdi óńirlerge jetkizgen aýqymdy jumystarǵa jalǵasty. Almaty qalasy Mádenıet basqarmasynyń qoldaýymen 2025 jyldyń sáýir men maýsym aılary aralyǵynda teatr Almaty, Jetisý, Túrkistan, Qyzylorda, Jambyl, Abaı, Shyǵys Qazaqstan oblystary men Shymkent qalasyn qamtyǵan aýqymdy gastróldik sapar uıymdastyrdy. Barlyǵy 42 qoıylym sahnalanyp, ár óńirdegi kórermen qaýym teatr ónerpazdaryn zor qýanyshpen qarsy aldy.
Almaty oblysyndaǵy Narynqol, Kegen, Shonjy, Shelek, Jarkent, Esik, Qonaev, Qaskeleń, Myńbaı syndy eldimekenderden bastap, Jetisý óńiriniń Taldyqorǵan, Tekeli, Sarqan, Balpyq bı, Saryózek sıaqty aımaqtaryndaǵy qoıylymdar anshlagpen ótti. Balalarǵa arnalǵan «Ágýgaı men Igıgaı» ertegilik qoıylymy jas kórermenderdiń aıryqsha yqylasyna ıe boldy.
Syr elinde Qyzylorda, Shıeli, Jańaqorǵan aımaqtaryndaǵy qoıylymdar da erekshe áser qaldyrdy. Túrkistan men Shymkent qalasyndaǵy óner sapary qazaqy salt-dástúrmen kómkerilgen «Altybaqan», «Aıman-SHolpan», «Ágýgaı men Igıgaı» qoıylymdarymen tolyqty.
Teatrdyń barlyq qoıylymdary – jandy daýysta, 20-dan astam ulttyq aspapty meńgergen «Alataý» etno-folklorlyq ansambliniń súıemeldeýimen ótti. Sonymen qatar, trýppa quramynda kásibı bı ansambli, dástúrli ánshiler, aqyndar men jas akterler óner kórsetti.
Gastróldik sapar Abaı oblysy men Shyǵys Qazaqstanda jalǵasyn tapty. Semeıdegi Abaı atyndaǵy qazaq mýzykalyq-drama teatry óner ujymyn saltanatty túrde qarsy alyp, «ALATAU FM RADIOSY» mýzykalyq komedıasy kórermenge usynyldy. Qoıylym barlyq jasqa ortaq merekelik kóńil-kúı syılap, ulttyq tárbıe men adamı qundylyqtardy nasıhattady.
Óskemen qalasynda da ónerpazdar erekshe qoshemetke ıe boldy. Eki teatr arasynda mádenı yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıylyp, shyǵarmashylyq baılanysty jańa deńgeıge kóterdi.
Halyqaralyq sahnadaǵy úlken jetistik
2025 jyldyń eń mańyzdy jetistikteriniń biri – teatrdyń «Mamluk. Sultan Beıbarys» spektakliniń TMD elderiniń V Jastar teatr forýmynda kórsetilip, A.P. Chehov atyndaǵy XVII Halyqaralyq teatr festıvaline resmı túrde shaqyrylýy boldy. Shildeniń 8–9 kúnderi Máskeýdegi Mossovet atyndaǵy teatr sahnasynda otandyq óner bıigin kórsetti. Sultan Beıbarystyń 800 jyldyǵyna oraı tusaýy kesilgen bul qoıylym – óziniń sahnalyq formasy men rejıserlik sheshimderi arqyly erekshelenedi. Qoıylymnyń rejıseri – otandyq jas tolqyn rejıserleriniń biri, «Daryn» Memlekettik jastar syılyǵynyń ıegeri, TÚRKSOI-dyń «Túrki áleminiń úzdik rejıseri» Farhad Moldaǵalı.
– Osyndaı álemge belgili, bedeldi A.P. Chehov atyndaǵy festıválge qatysyp, ózderiniń teńdesiz ónerlerin pash etken «Alataý» dástúrli óner teatrynyń ujymyna erekshe alǵysymdy jetkizgim keledi. Elimizdiń mártebesin kótergen qoıylym boldy. Ózimizdiń ulttyq ereksheligimizdi osyndaı óner týyndylarymyzben mádenıet salasynda kórsetip otyrýǵa biz árqashanda qoldaý bildirýge daıynbyz. Bul rejıserdyń jáne teatr ujymynyń úlken eńbegi. Kórermenderdiń sizderge degen ystyq yqylasyn kórdińizder. Qoıylym óte sátti ótti dep aıta alamyz. Teatr ujymy bolashaqta da úlken jetistikterge jetip, álemdik deńgeıde qazaq mádenıetin tanyta berińizder degim keledi, - dedi Reseı Federasıasyndaǵy Qazaqstannyń Tótenshi jáne ókiletti elshisi D.Á.Abaev.
Sonymen birge, teatrdyń «Steppes Rhapsody» qoıylymy álemdegi eń iri teatr alańdarynyń biri sanalatyn «Avınon OFF» festıvalinde sahnalanyp, qazaqtyń kóne dástúrleri men mádenıetin halyqaralyq qaýymǵa pash etti. Bul qoıylymda «Alataý» teatrynyń ásem úni men tereń bıi qazaq halqynyń tarıhyn sóıletti. Ata-babalarymyzdyń qanymen sińgen kóshpendilik rýhy, uly dalanyń keńdiginen týyndaǵan aıqyndyq sahnada tereń ári mol sezimdermen oryndaldy. Qoıylymnyń alǵashqy sáti — «Shaman bıi» men «Aqsaq qulan» kúıiniń áýenderi halyqtyń tereń fılosofıasy men tarıhı sanasyn beıneleı otyryp, kórermendi birden óz álemine tartyp áketti. Dombyranyń kúmbiri, qobyzdyń syzdy úni qazaqtyń ótken dáýirin, onyń máńgilik tirshiligin kórsetti.
Festıváldiń Co-President-i Arold Davıd qoıylymdy joǵary baǵalap, onyń álemdik deńgeıdegi mańyzyn atap ótti.
"Men fransýz qaýymyna qazaqtyń qazirgi zamanǵy ónerin tanytyp, elimizdiń baı shyǵarmashylyq álemi jaıynda tereń túsinik berý úshin osy uly ónerdiń alaýyn jaǵyp, qoıylymdy usyndym. Bizdiń festıvalimizde jyl saıyn álemniń túkpir-túkpirinen 2000-nan asa teatr maıtalmandary qatysyp, túrli qoıylymdardy tańdap, óz óner saraılarynda kórsetý úshin olardy óz baǵdarlamalaryna qosady. Bul festıvál — shyǵarmashylyq almasý, kezdesýler men kásibı tájirbıe bólisý alańy. Osylaısha, men sizderdiń shyǵarmashylyǵyńyzdyń júregine tereń úńilip, ony bolashaqtaǵy gastrólder men festıválderde qazaqtyń ónerin kórýge ynta tanytatyn kópshilik tabady dep úmittenemin. Biz mádenıetterdi ózara almasý men halyqaralyq dıalog aıasynda jumys istep, ózara túsinistik pen baılanysty nyǵaıtý úshin osyndaı shynaıy kezdesýlerdi qajet etip otyrmyz", - dedi Arold Davıd.
Respýblıka kúni aıasyndaǵy halyqaralyq mádenı sharalar da teatr jetistigin eseledi. Almaty qalasy ákimdiginiń qoldaýymen QR Ulttyq merekesi – Respýblıka kúnine oraı Estonıa astanasy Tallın qalasynda ótken merekelik konsertte «Ulytaý» etno-rok toby óner kórsetip, qazaq mýzykasyn eýropalyq kórermenge tanytty.
Bul – qazaq óneriniń jahandyq keńistiktegi mártebesin kótergen iri jetistikterdiń biri. Halyqaralyq bilim jáne kásibı damý baǵytynda 2025 jyldyń 24 maýsymy men 4 shildesi aralyǵynda teatrdyń 15 qyzmetkeri Malaızıanyń Kýala-Lýmpýr qalasynda kásibı biliktiligin arttyrdy. Bul – teatrdyń halyqaralyq standarttarǵa saı mamandar daıarlaý baǵytyndaǵy mańyzdy qadamdardyń biri.
Jyl qorytyndysynda teatr qyzmetkerleriniń eńbegi joǵary deńgeıde baǵalandy. Mádenıet qyzmetkerleri kúnine oraı Alma Amanjolova Prezıdent Jarlyǵymen «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattaldy. 47 jyldyq eńbek ótili bar kostúmer Saǵymkúl Qarabalına men aqyn, dramatýrg, «Alash» halyqaralyq ádebı syılyǵynyń ıegeri Baqyt Bedelhan Almaty qalasy ákiminiń Alǵys hatyna ıe boldy. Respýblıka kúni qarsańynda Saǵyzbaı Qarabalın «Parasat» ordenimen, al Inara Aýbakırova «Qurmet belgisi» tósbelgisimen marapattaldy.
Sonymen qatar, Qazaqstan teatr synshylary birlestiginiń VII márte uıymdastyrylǵan «Synshylar júldesi – 2025-te» Ádilet Tamenov «Temirtas» spektakli úshin «Drama spektakliniń jyl horeografy» nomınasıasyn jeńip aldy. Al «Alataý» dástúrli óner teatry «Respýblıkalyq gastróldik saparlar» baǵyty boıynsha 1-oryn ıelense, balalarǵa arnalǵan «Ágýgaı men Igıgaı» ertegisi 7 637 kórermen jınap, 4-orynǵa ıe boldy.
Jyl sońynda teatrda taǵy bir mańyzdy shyǵarmashylyq bastama qolǵa alyndy. Rejıser Meıram Habıbýllın daıyndaǵan «Qaıran Abaı» spektakli kórkemdik keńestiń qaraýyna usynylyp, maquldandy. Qoıylym qazaq rýhanıatynyń temirqazyǵy Abaıdyń tulǵasyn zamanaýı sahnada jańa qyrynan tanytýǵa baǵyttalǵan. Atalǵan spektákl men jospardaǵy «Qorlan» qoıylymy kórermenge aldaǵy premeralarda jol tartpaq.
2025 jyl «Alataý» dástúrli óner teatry úshin shyǵarmashylyq órleý jyly boldy. Teatr: ulttyq ónerdi aımaqtarǵa keńinen nasıhattady, halyqaralyq festıválderde Qazaqstan mádenıetin joǵary deńgeıde tanytty, jańa qoıylymdarmen repertýaryn tolyqtyrdy, kásibı seriktestik aıasyn keńeıtti, ulttyq qundylyqtardy dáripteýdi basty maqsat etkenin naqty isterimen dáleldedi.
Ortalyq Azıadaǵy jalǵyz dástúrli óner teatry retinde «Alataý» aldaǵy ýaqytta da ulttyq ónerdi álemge tanytyp, rýhanı jańǵyrýdyń jarqyn úlgisi bolýdy jalǵastyratyny sózsiz.
Ardaq Berkimbaı
