Bir top ǵalym qazaqtyń shejire júıesin qaıta qarastyrýdy usynady. Onda da ony tek týystyq, rýlyq jeliler tizbegimen ǵana emes, eldik sıpatta, ózge etnostardy qosa qamtý jáne áıeldiń qoǵamdaǵy ornyn — tarıhı jáne qazirgi kontekste de qarastyrýǵa bolatyny aıtylady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Elordadaǵy JOO-lardyń birinde (TAU University) ótken talqyda genderlik teńdik degen múmkin emes, onyń ornyna genderlik ádilettilik uǵymyn qoldanysqa engizý usynyldy.
"Genderlik ádilettilik - búkil qoǵamnyń órkendeýi men turaqty damýynyń negizi. Bul — deni saý, bilimdi, tabysty jáne ádiletti qoǵam qurýdyń joly. Ol áıelderdiń quqyqtary ǵana emes, sonymen qatar jynysyna qaramastan qoǵamnyń barlyq múshelerine óz rólin, múmkindikterin jáne qurmetti ádil bólýdi qarastyrady. Bul - turaqty damý men áleýmettik úılesimdiliktiń negizi. Tarıhı derekter qazaq áıeliniń oshaq basy-qasynda ǵana emes, sonymen qatar dana tálimger, qoǵamdyq sheshimderge qatysýshy jáne mádenı kodtardy jetkizýshi rólin de atqarǵanyn rastaıdy. Sol sebepti Qyzbıke, Nurbıke, Aıbıke, Altyn, Toqbıke, Muryn analar shejireden laıyqty oryn alǵan. Bul ulttyq mádenıettiń quramdas bóligi retinde qazaqta genderlik ádilettiliktiń baryn kórsetedi. Bul analarElimizdiń áıel jartysynyń minez-qulqy úshin ıdeal bola alady.
Qazaqstanda shamamen 10,37 mıllıon áıel adam turady. Bul el halqynyń jalpy sanynyń shamamen 51,1 paıyzyn quraıdy", - deıdi qoǵamda tanymal ári tájirıbeli áıel, keń oıly, bedeldi pedagog jáne belgili qoǵam qaıratkeri "Kazbrands" qoǵamdyq qorynyń Prezıdenti Jańyl-Bıke Kasymqyzy.
Al Esil University-diń dosenti, fılosofıa ǵylymdarynyń kandıdaty Erzat Jetibaev búginde Ádiletti Qazaqstandy qurý jaǵdaıynda ulttyq azshylyqtardy qoǵamdyq qundylyq júıelerine ıntegrasıalaý ózekti mindet bolyp tabylatynyn aıtady.
"Shejire ártúrli etnostar arasyndaǵy týystyq jáne rýhanı baılanystardy ashatyn biriktirýshi platforma bola alady jáne sol arqyly áleýmettik birlikke yqpal etedi. Sondyqtan ózin qazaqpyn dep sanaıtyn azshyl top ókilderin shejirege qossaq, budan utpasaq utylmaımyz", - deıdi ol.
2021 jylǵy halyq sanaǵynyń derekterine sáıkes, Qazaqstanda 122 ulttyń ókilderi turady:
- eń kóp bóligin qazaqtar quraıdy – 70,4%.
- odan keıingi orynda orystar – 15,5%,
- al ózbekter úlesi – 3,2%.
Basqa da iri etnostardyń úlesi tómendegideı:
- ýkraındar – 2%,
- uıǵyrlar – 1,5%,
- nemister – 1,2%,
- tatarlar – 1,1%,
- ázerbaıjandar – 0,8%,
- koreıler – 0,6%,
- túrikter – 0,5% jáne basqa ult ókilderi.
Osylaısha, Shejireni myna turǵyda qarastyrý usynylady:
- mádenı sáıkestikti saqtaý quraly retinde,
- urpaqaralyq dıalog mehanızmi retinde,
- áıel men otbasyn qurmetteýge tárbıeleý resýrsy retinde,
- ártúrli ult ókilderin ortaq qundylyqtar arqyly biriktirýdiń úlgisi retinde.
"Qoryta aıtqanda, IT tehnologıalar dáýirinde aqparat qoǵam men adamnyń sanasyn basqarady ulttyq qundylyqtarǵa jas býyn urpaqty tárbıeleý, qoǵamnyń azamattyq uıymdarymen birlese is-áreket etý jolynda, qazaq halqynyń tutastyǵy men birligin nyǵaıtý, jastardyń jat dinı aǵymdarǵa erip,jaman jolǵa túsip ketpeýi, qazaq qoǵamynyń negizgi irgeli qundylyqtary dáriptelýine qoldaý berý jáne damytý úshin, qoǵamda ulttyq salt-dástúrge qaıshy keletin áreketterdiń aldyn alýda qazaq halqyna tán ıgi qasıetter, izettilik, meıirimdilik, ádilettilik, ynsaptylyq, aıasyndaǵy mobıldi tárbıe jasaý kerek", - deıdi Erzat Jetibaev.
"Tamyr" áleýmettik jobasy "Kazbrands" qoǵamdyq qorynyń qoldaýymen, sondaı-aq sıfrlyq tehnologıalardy meńgergen tálimgerlerdiń, eriktilerdiń, jas ázirleýshiler men dızaınerlerdiń belsendi qatysýymen qurylǵany da naqtylanady.
