Ókpelep qaldy, bilem...
Sonyń ertesine el aldynda júrgen bir azamattardyń ortasyna túsip qaldym. Sonda ortamyzda joq el aldynda júrgen basqa bir azamattardyń atyna aýyr sózder aıtyldy. Shydaı almaı, bul joly da sózge aralastym:
- Kim qatelespeıdi? Kim adaspaıdy? Aǵat basqandardyń bárin aıyptaı bersek, aınalyp úıirin tapqandardy syrtqa tepsek, olar amalsyzdan qas bolmaı ma? Sóıtip jaýlasyp, bir-birimizdi dos kórmesek, isimizdiń bári bos bolmaı ma, júregimiz tas bolmaı ma?
Ol azamattar da kóńiline alyp qaldy, túsinem...
Ata men apanyń tárbıesin kórgendikten be, adamnyń kóńiline qaraǵyshpyn. Buǵan deıin ondaı unamaıtyn áńgimelerdi estigende úndemeı qoıa salatynmyn. «Shólmek myń kúnde emes, bir kúnde synady» demekshi osy eki jaıt meniń ishimdegi shydam shólmeginiń shytynaǵanyn kórsetkendeı.
Meniń de jastyqpen, mastyqpen basqalar týraly ǵaıbat aıtqan kezderim bolǵan. Biraq sońǵy on jylda ózime eshkimdi JAMANDAMAÝ, JAZǴYRMAÝ, AIYPTAMAÝdy ustanym etip aldym. Óıtkeni, ózimniń de, ózgelerdiń de perishte emes ekenin túsindim. Árkim óz túsinigi, bilimi, aqyly, tárbıesi, paıdasy turǵysynan áreket etetinin uqtym. Biraq, osy bizdegi bir-birimizdi kóre almaýshylyqtyń, jaqsylardy jamandaýdyń, talanttardy tusaýlaýdyń túp-tórkini qaıda ekenin uǵa almaı júretinmin. Keshe Ǵanı dosymmen áńgimelesip otyryp, sanama sańylaý tústi.
- Úıge kelip, teledıdardy qosyp edim, kıno bolyp jatyr eken, - dep áńgimesin bastady Ǵanekeń. - Ortalanyp qalypty. Sonda bir aq násildi baı amerıkalyq óziniń afroamerıkalyq qulyna ólimnen qutqarǵany úshin bostandyq beredi. Sóıtip, ony qalyńdyǵyn ákelý úshin qasyna dos qyp ertip alady. Ekeýi bir aq násildi amerıkalyqtyń úıine keledi. Onyń da qara quldary bar eken. Solardyń basshysy eńgezerdeı bir afroamerıkalyq eken. Ol aq násildiniń qasyndaǵy erkin júrgen, jaqsy kıingen qandasyn kórip, ony tanymasa da jaqtyrmaı qalady. Birden qojaıynynyń qulaǵyna sybyrlap: "Mynaǵan senýge bolmaıdy, pálen-páshtýen" dep kóńiline kúdik dánin sebedi. «Dál osy jerde basyma sart ete qaldy, bizdegi kóre almaýshylyqtyń tamyry qaıdan bastalatyny», - dep Ǵanekeń maǵan qaraǵanda, men de basymdy shaıqaı berdim. Mine, másele qaıda jatyr? Quldyq sananyń saldary ǵoı bári.
Iá, bir-birin jamandaý bizdiń burynǵy batyr babalardyń boıynda joq ǵadet edi. Olar «bilgen syryn syrtqa jaımaıtyn, syrtynan bir aýyz sóz aıtyp kúlmeıtin». Ekijúzdilik ezdiń enshisi dep biletin. Túz taǵysyndaı myqty, sekseýildeı qatty edi. Patshalyq Reseı otarlaýshylary olardy birine-birin aıdap salyp talatty, bir-birine uryp syndyrdy. Solaı bıledi, janshyp-tóstedi.
Sovet ókimeti de osy saıasatty sheber paıdalandy. Igi jaqsylardy birine-birin ańdytty, qamatty, attyrdy. Bastapqyda olar óziniń qaraqan basyn aman saqtaý úshin osyndaı qadamǵa barsa, keıinnen boılary úırenip ketti. Sóıtip kele, bir-birine senbeı kúdikpen qaraý, aldyǵa ozyp bara jatqannyń aıaǵynan shalý, daralanǵan tulǵaǵa tas laqtyrý, bireýdi syrttaı jamandaý arqyly ózin jaqsy etip kórsetkisi kelý - ulttyq minezdiń bólshegine aınaldy.
Táýelsizdikke, erkindikke qolymyzdyń jetkenine shırek ǵasyrdan assa da, osy shıkilikten: QULDYQ SANAdan áli aryla almaı keledi ekenbiz ǵoı...
Ázirge, Abaı aıtqandaı, bir-birimizdi dos kórmeı-aq, jaqsy kórmeı-aq qoıalyq. Tek JAMANDAMAıyqshy, baýyrlar!
Qashanǵy qul bolamyz?..
Beısen Quranbektiń paraqshasynan alyndy
