Premer-mınıstr Memleket basshysynyń tapsyrmasyn iske asyrý aıasynda usynylǵan sharalar jurtshylyqpen, ásirese bıznes ókilderi jáne sarapshylarmen belsendi túrde keńinen talqylanyp jatqanyn atap ótti. Ulttyq ekonomıka, qarjy vıse-mınıstrleri bastaǵan jumys toptary barlyq óńirdegi bıznes-qaýymdastyqtarmen kezdesip, taldaý jáne óńdeý úshin usynystar jınady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.

Ulttyq ekonomıka mınıstrligi fıskaldy reformanyń negizgi tásilderin qysqasha tanystyrdy. Saralanǵan QQS jáne esepke qoıý shegin tómendetý Ulttyq qorǵa táýeldilikti azaıtyp, ınfraqurylymdy damytýǵa qosymsha qarajat jumsaýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar arnaıy salyq rejımderiniń sanyn 364 qyzmet túrinen 40-qa deıin qysqartý usynylady. Búgingi tańda Qazaqstandaǵy kirister deńgeıi shamamen 18%-dy quraıtyny, bul túsimder boıynsha JİÓ úlesi ekeni atap ótildi. Basqa eldermen salystyratyn bolsaq, Reseıde bul kórsetkish – 42%, damyǵan elderde – 50%-dan astam. Osylaısha, memlekettik baǵdarlamalardy qarjylandyrý úshin aıtarlyqtaı búdjettik resýrstardyń tapshylyǵy baıqalady. Reformalar bolmaǵan jaǵdaıda, QR UEM derekterine sáıkes, Ulttyq qor ony paıdalanýdyń aǵymdaǵy serpinin eskere otyryp, 2035-2036 jyldarǵa qaraı eń tómengi deńgeıge deıin sarqylady.

«Ákimshilikke qatysty kóptegen suraqtar týyndaıdy. Biz de bir jerde turmaımyz, jumys isteımiz. Belgili bir jetistikter bar. Búdjettiń kiris bóligi boıynsha da belsendi jumys istep jatyrmyz. Qańtar aıynda biz memlekettik búdjet kirisi boıynsha ósý qarqynyn 136% oryndadyq. Munyń barlyǵy memlekettik kirister salasyndaǵy jumys pen sıfrlandyrýdyń nátıjesi», — dep atap ótti Oljas Bektenov.

Úkimet tıimdilikti arttyratyn jáne bıznes pen memleket arasyndaǵy ózara árekettesýdi jeńildetetin biryńǵaı sıfrlyq ekojúıeni qurý boıynsha jumys júrgizýde. Jasandy ıntellekt jáne avtomattandyrylǵan derekterdi taldaý engizilýde, bul ákimshilik júktemeni azaıtady jáne ashyqtyqty arttyrady. Salyqtyq ákimshilendirýdiń tıimdiligin arttyrý úshin derekterdi óńdeý tehnologıalary belsendi túrde engizilýde.

Kezdesýge qatysýshylarǵa Qarjy mınıstrliginiń úlken derekterdi taldaý júıesi usynyldy, onda 55 memlekettik derekter bazasy júkteldi, jyl sońyna deıin olardyń sany 100-ge deıin artady.  Osy aqparat negizinde salyq tóleýshilerdiń sıfrlyq profılderi qalyptasady. Qazirgi ýaqytta 569 myń zańdy tulǵanyń jáne 1,8 mln-nan astam jeke kásipkerlerdiń profıli jasaldy. Sıfrlandyrýdyń arqasynda salyq tóleýshige tolyq málimetterdi, sonyń ishinde eńbekaqy qoryn, ýaqytsha jumysshylar sanyn, salyq salý nysandaryni, jyljymaıtyn múlik, kólik quraldary jáne basqa da málimetterdi alýǵa bolady.

Qarjy mınıstrliginiń basshylyǵy engizilip jatqan sıfrlyq sheshimder men olardyń tıimdiligine basa nazar aýdara otyryp, Memlekettik kirister komıteti janyndaǵy ázirlemelermen tanystyrdy. Osylaısha, táýekeli joǵary salyq tóleýshilerdiń elektrondy shot-faktýra (ESHF) júıesinde bıometrıalyq sáıkestendirý boıynsha jumystar júrgizilýde. Búgingi tańda Temu, Pinduoduo jáne Alibaba Group sıaqty 101 onlaın saýda platformasy salyqtyq esepke alyndy. Olar Qazaqstan jeke tulǵalaryna elektrondy túrde taýar saýdasymen aınalysatyn jáne elektrondy nysanda qyzmetter kórsetetin sheteldik kompanıalarǵa 75 mlrd teńge QQS nemese salyq tóledi.

Salyq reformasy aıasynda jalǵan mámilelerdi joıý maqsatynda JSHS-lar men JK-lerdi tirkeýge baqylaýdy kúsheıtý usynylyp otyr. Face ID arqyly kásipkerlerdi sáıkestendirý sharalary qarastyrylýda. Sonymen qatar jalǵan tulǵalardyń atyna tirkelý qaýpin azaıtý úshin aqparat tekseriletin bolady. 2024 jyly 2,1 myńnan astam osyndaı kompanıa anyqtaldy. Taǵy bir bastama – quryltaıshynyń kásiporyndary jumys istemese, salyq bereshegi bolsa nemese eleýli salyqtyq buzýshylyqtarǵa jol bergen jaǵdaıda jańa kompanıalardy tirkeýge tyıym salý.

Qarjy sektoryn sıfrlandyrýdyń jeke quraly – baqylaý-kassalyq mashınalar bolyp sanalady. 2024 jyly kasalyq mashınalardyń 39%-y (453 myń birlik) túbirtek basyp shyǵarmaǵan. Bul baǵytta birqatar sharalar ázirlenýde.

Túrli ınternet-platformalarda jumys isteıtin azamattar sanynyń ósýin eskere otyryp, salyqtyq ákimshilendirýdiń mańyzdy qadamy platformalyq jumyspen qamtýdy retteý boldy. 

Mysaly, «Iandeks taksı» platformalyq jumyspen qamtý boıynsha salyqtyq ákimshilendirýdiń pılottyq jobasy aıasynda 2024 jyldyń qyrkúıeginen bastap júrgizýshiler úshin 378 mln teńge kólemindegi jeke tabys salyǵyn, sondaı-aq 1 mlrd teńgege jýyq áleýmettik tólemder aýdaryldy. Jeke kásipker retinde 50 myń taksı júrgizýshisi tirkeldi Osylaısha, Iandeks salyqtar búdjetke qosymsha prosedýralyq máselelermen aýyrtpalyqsyz tikeleı tólenedi. Bıylǵy birinshi toqsannyń sońyna deıin Qarjy mınıstrligi jobanyń qoldanysyn 30-dan astam platformaǵa keńeıtýdi josparlap otyr.

Kezdesý barysynda sarapshylar usynylǵan reformalardyń qoldanystaǵy jobasy boıynsha belsendi pikir bildirdi.

«Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq áleýmettik qorynyń burynǵy tóraǵasy, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Bolat Jámishev QQS mólsherlemesin 15 mln-ǵa tómendetýdi qoldady.

«Meniń oıymsha, 15 mln tómengi shek naqty saqtalýy kerek. Árıne, bul shegti kóterýge mindetti túrde qysym bolady. Bul qyzyl jolaq, óıtkeni ol bıznesti bólshekteı bastaıdy. Salyq mólsherlemeleri kóterilgen kezde bólshektený úshin kóbirek yntalandyrý bar», — dedi Bolat Jámishev.

Bul rette bıznestiń býhgalterlik qyzmetterdi ákimshilendirýde qıyndyqtar týyndaýy múmkin ekenin atap ótti. Osyǵan baılanysty prosesti bilmeý saldarynan reformalar engizilgen kezde bolýy múmkin buzýshylyqtarǵa qosymsha kózqarastardy qarastyrý usynyldy.

Táýelsiz dırektor, «Almaty» ÁKK» AQ dırektorlar keńesiniń múshesi Abaı Sarqulov búdjet tapshylyǵyn qysqartý úshin reformalardyń paıdasyna Ulttyq qordan jarajat alýdan bas tartý usynylatynyn atap ótti. 

«Qoldanystaǵy salyq zańnamasynyń bir jaqsy jaǵyn atap ótkim keledi. Salyqtar óte kásibı túrde jınalady. Bul – sıfrlandyrýdyń arqasy. Ekinshi bir jaqsy jaǵy – búdjet aldyndaǵy bereshekti óndirip alýdyń pármendi sharalary bar. Reformanyń ózine qatysty mindet túsinikti: búdjet tapshylyǵy bar, áleýmettik saladaǵy shyǵyndar jyl saıyn artyp keledi. Óńirlerde búdjetterdiń 80%-y qalyptasty – bul áleýmettik baǵyt, 15-20%-y damýǵa jumsalady, bul óte az, sondaı-aq syrtqy qaryzdarǵa qyzmet kórsetý boıynsha mindettemeler de bar. Búdjet tapshylyǵyn qysqartý óte qajet, ony keshendi túrde iske asyrý qajet», — dedi Abaı Sarqulov.

Sarapshy keden qyzmetiniń fıskaldy fýnksıasyn iske asyrý, shetelden ınvestısıalar tartý boıynsha ulttyq kompanıalardyń jumysyn kúsheıtý, geologıalyq barlaý salasyn damytý, memlekettik satyp alý sheńberinde jumysty jetildirý jáne basqa da másele tóńireginde birqatar usynys aıtty.

«Qazaqstannyń jeldetkish qurylǵylaryn óndirýshiler odaǵy» zańdy tulǵalar birlestiginiń basshysy Marat Baqqulov óz sózinde kásiporyn basshylyǵy tarapynan bıznes jumysyn ákimshilendirýge toqtaldy. 

«Eshqandaı kásipker salyqty kóterýdi “jaqtaımyn” dep aıtpaıdy, bul túsinikti. Biraq adal ári ashyq jumys isteıtinder, bizder salyqty barlyǵy tóleýi kerek dep aıtamyz. Iaǵnı, salyq kólemi tómendetiletin jekelegen sanattar bolmaýy kerek, óıtkeni bul qashan da «sur» shemaǵa aınalady», — dedi Marat Bakkýlov jalaqy júıesin «sur» júıege ádeıi kóshirý ádisi týraly.

«Kazfoodproducts» holdıń kompanıasy» JSHS Qadaǵalaý keńesiniń tóraǵasy Erik Balapanov Úkimettiń agroónerkásip keshenine nóldik mólsherleme engizý ıdeıasyn qoldady. Onnyń aıtýynsha, bul qazaqstandyq aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń naryqtaǵy básekege qabilettiligi men qoljetimdiligin arttyrady.. 

Qaraǵandy ​​halyqaralyq «Saryarqa» áýejaıynyń ıesi Erlan Ospanov damyǵan elderde salyqtan jaltarý qylmys ekenin aıtty. Sondyqtan bıznestiń bólshektenýi qoǵamdyq synmen qatar júredi. Bul rette sarapshy kásipkerlik operasıalardyń zańdylyǵyn saqtaýdy qamtamasyz etý quraly retinde salyqtyq ákimshilendirýdi sıfrlandyrýdyń jáne tekserýlerdi kezeń-kezeńmen azaıtýdyń mańyzyn atap ótti. Óz kezeginde kásipkerler de adal jumys isteýi kerek.

Kásipker QQS máselesine qatysty eger QQS júıesinde kásipkerler «jasyryn» nemese «kóleńkedegi»  sýbektilerimen tizbekte jumys istegende, adal kompanıalarǵa qıyndyqtar týyndaıtynyn atap ótti.

KS Partners kompanıasynyń teń quryltaıshysy, ERG makroekonomıkalyq sarapshysy Danıar Qýanshalıev Úkimettiń salyqty kóterýge degen kózqarasymen keliskenimen, ózgeristerdi baıypty túrde qarastyrý týraly usynysyn bildirdi.

«DAMU DEVELOPMENT GROUP» JSHS quryltaıshysy Abzal Saǵymbaev reformanyń qurylys naryǵyna qalaı áser etetini týraly óz kózqarasyn bólisti. Osy másele boıynsha QR UEM-de bólek otyrys ótkizý týraly sheshim qabyldandy.

«Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty» AQ basqarma tóraıymy Ásel Sársenbaeva ekonomıkadaǵy, onyń ishinde salyq reformasyndaǵy teńgerimsizdikterdi joıý qajettigi týraly baıandady. Úkimettiń qazirgi usynysy QQS-ty mehanıkalyq kóterýdi bildirmeıdi, bul salyq aýyrtpalyǵyn ádil bólýge qatysty usynystar. Makroekonomıkalyq turǵydan alǵanda, bul orta merzimdi perspektıvada ınflásıanyń tómendeýine ákelýi múmkin aqsha-nesıe jáne fıskaldyq saıasat arasyndaǵy teńgerimsizdikti joıý týraly.

«Zertteu Research Institute» komersıalyq emes uıymynyń teń quryltaıshysy jáne atqarýshy dırektory Sholpan Áıtenova kiris bóligin ǵana emes, shyǵys bóligin de retteý jáne onyń tıimdiligin arttyrý máselelerine toqtaldy. Atap aıtqanda, fýnksıalary sıfrlyq sheshimdermen almastyrylýy múmkin organdar sanyn qysqartý usynyldy.

Óz kezeginde «NAC Analytica (NU)» qory taldaý ortalyǵynyń basqarma tóraǵasy Rasýl Rysmambetov memlekettik búdjetti tolyqtyrýdyń negizgi baǵyty taýarlardyń zańsyz qozǵalysyna baqylaýdy kúsheıtý jáne ekonomıkadaǵy kóleńkeli shemalardy joıý ekenin atap ótti. Sonymen qatar salyqtyq mindettemelerdi barynsha azaıtý maqsatynda bıznesti bólshekteý shemalaryn teris paıdalaný jaǵdaılaryn jarıa etý salyq tártibin qamtamasyz etýdiń tıimdi tetigi bola alady. Qarjy mınıstrligine bul máseleni jan-jaqty zerdeleý tapsyryldy. 

Sonymen qatar salyq mindettemelerin azaıtý maqsatynda bıznesti bólý shemalaryn teris paıdalaný jaǵdaılaryn jarıa túrde jarıalaý salyq tártibin qamtamasyz etýdiń tıimdi tetigi bola alady. Qarjy mınıstrligine osy máseleni egjeı-tegjeıli pysyqtaý tapsyryldy.

Sarapshylar aıtqan barlyq máseleler boıynsha tıisti túsiniktemeler berildi.

Vıse-premer – ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarın tabysy 15 mln teńgege deıingi kásipkerlerdiń 80%-y mıkro jáne shaǵyn bıznes sanatyna jatatynyn atap ótti. Salystyrý úshin, Reseıde bul shek 10 mln teńgeni, Ózbekstanda – 30 mln teńgeni, Qyrǵyzstanda – 30 mln teńgeni quraıdy. Qazaqstanda tabysy 39 mln-nan 78 mln teńgege deıingi bıznes 20-30 kompanıany tirkeı otyryp, neǵurlym tıimdi salyq sanatynda qalý úshin bólshekteý shemasyn jıi paıdalanady. Mysaly, mundaı kórinis qurylys ındýstrıasynda baıqalady. Osylaısha, iri jáne orta bıznes salyqtan jaltaryp, shaǵyn jáne orta segmentke ketedi. Saıyp kelgende, kásipkerler sany ósedi, biraq bıznestiń JİÓ-ge qosqan úlesi kóbeımeıdi.

Premer-mınıstr aıtylǵan usynystarǵa túsindirme bere otyryp, shyǵyndardy qysqartý máselesi de mańyzdy baǵyt bolyp sanalatynyn atap ótti. Qazirgi ýaqytta Úkimet qaıtalanatyn jáne ózge de basym emes fýnksıalardy qysqartý jónindegi sheshimder paketin pysyqtaýda. Bul sheshimder jurtshylyqqa da aıtylatyn bolady. Sonymen qatar shyǵystardy qysqartýdyń ruqsat etilgen kólemi búdjettegi bar teńgerimsizdikti ótemeıdi jáne tozǵan ınfraqurylymmen problemalardy sheshýge jáne ornyqty ekonomıkany damytý jónindegi maqsattardy iske asyrýǵa múmkindik bermeıdi.

Talqylaýdy qorytyndylaı kele, Oljas Bektenov salyq júktemesin ádil bólýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti. Qazir salyq tóleýden jaltarǵan bıznes tártipti saqtaýdy talap etetin adal emes básekelestik artyqshylyqtarǵa ıe.

«Spıkerlerdiń kópshiligi ádildik qaǵıdalary men barlyǵy salyq tóleýi kerek degendi aıtty. Salyq tólemeıtin adam jaı ǵana josyqsyz básekelesedi. Bul túsinikti. Ol ózin zańǵa baǵynatyn kompanıalarmen salystyrǵanda artyqshylyqty pozısıaǵa qoıady. Biz adal bızneske, salyq tóleıtinderge nazar aýdarýymyz kerek. Búgin olardy kórip otyrmyz. Biz olardy qoldaımyz», — dep atap ótti Oljas Bektenov.

Memleket, bıznes jáne qoǵam ashyq sharttarmen ózara is-qımyl jasaıtyn órkenıetti naryqqa kóshý kerek ekendigi atap ótildi. Shyn máninde, bul ádil salyq júıesin qurý týraly. Úkimet Salyq kodeksine bastamalar usyna otyryp, dál osyndaı júıe qurýǵa umtylys bildirip otyr.

Salyq túsimderi – memlekettik qoldaýdy qarjylandyrýdyń negizgi kózi. Qazir kólik-logıstıkalyq áleýetti odan ári damytý, jol salý, energetıka men TKSH jańǵyrtý, sondaı-aq qorǵanys salasyna ınvestısıalar erekshe mańyzǵa ıe.

Sonymen qatar Oljas Bektenov aǵymdaǵy búdjettik shyǵystar Qazaqstannyń Ortalyq Azıadaǵy jetekshi óńir retindegi mártebesine sáıkes qarqynmen damýyna múmkindik bermeıtinin atap ótti. Búgingi tańda kóptegen negizgi nysandar men ınfraqurylym óz sheginde jumys istep tur. Mysaly, Qytaıdan júk aǵynynyń ósýine baılanysty temirjol jelisi jumys isteıdi. Ári qaraı keńeıtý úshin aıtarlyqtaı qarajat qajet.

Sondaı-aq kólik ınfraqurylymyn, sonyń ishinde avtomobıl jáne temirjol qurylysyn damytý qajet. Onyń ústine Qytaı arqyly Eýropaǵa – Orta dáliz dep atalatyn Kaspıı teńizi arqyly tranzıttik múmkindikter belsendi túrde keńeıip keledi. Qazirgi tańda «Dostyq – Moıynty» jáne «Baqty – Aıagóz» ýchaskeleriniń qurylysy júrgizilýde, bul ótkizý qabiletin edáýir arttyrady.

Óz kezeginde, «Atameken» UKP tóralqasynyń tóraǵasy Raıymbek Batalov salyqtyq ákimshilendirýdiń tıimdiligin arttyrý boıynsha jumysty kezeń-kezeńimen, ekonomıka bloktary boıynsha jalǵastyrýdy usyndy. 

Premer-mınıstr Oljas Bektenov kezdesýge qatysýshylarǵa syndarly usynystary men eldiń odan ári damýyna úles qosýǵa degen nıeti úshin alǵysyn bildirdi. 

Reforma máseleleri boıynsha talqylaý bıznes ókilderiniń qatysýymen Parlamentte jalǵasady.