Semeıde ótken otyrysqa Jákishev qatysqan joq, sotty abaqtyda vıdeobaılanys arqyly baqylady.
Sot sheshim shyǵarardyń aldynda sońǵy sózin aıtty.
"Sot bıliktiń mańyzdy tarmaǵy ári búgingi qoǵamnyń ókili. Meni qoldaýǵa jınalǵan adamnyń qarasy óte kóp.
Men osy qoǵamǵa qanshalyqty qaýiptimin? Meniń bostandyqqa shyǵýym qoǵamǵa qater tóndire me?
Buǵan jaýap alǵyńyz kelse búgingi otyrysqa meni qoldaýǵa jınalǵan qalyń elden surańyz. Meniń Qazaqstan azamaty retindegi basty ótinishim – Qazaqstan Respýblıkasynda qabyldanǵan zańdar maǵan da qoldanylsa deımin", -dedi Jákishev.
[caption id="attachment_51015" align="aligncenter" width="748"]
Jákishev sot otyrysyn vıdeobaılanys arqyly baqylady.[/caption]
Túneýkúni aqparat quraldarynyń birine suhbat bergen Toqaev Jákishev isindegi sot sheshimi ádil bolady degen.
Al osy Jákishevtiń ústinen aryz túsirgen kim? Ol Muhtarǵa nendeı aıyp taqty?
....
Dalanews.kz osydan 10 jyl burynǵy oqıǵany oı eleginen ótkizdi.
Jákishev "QazAtomÓndiriske" 1998 jyly ulttyq kompanıanyń bereshegi 85 mln dollardan asyp, qaryzǵa belsheden batqan almaǵaıyp kezeńde keldi.
Araǵa bir jyl salyp kompanıanyń adymyn ashtyrmaı otyrǵan kedergilerden arylyp, qaryzyn ótedi. Qazaqstan ýranyn eksportqa shyǵarmaı otyrǵan shekteý alynyp tastaldy.
Arada 10 jyl ótkende "QazAtomÓndiris" ýran óndirýde álemdegi alpaýyt kompanıanyń birine aınaldy.
2009 jyldyń sáýirinde Májilis depýtaty, Nur Otan múshesi Tatána Kvátkovskaıa Jákishevti "Qazaqstannyń ýran kenishterin Muhtar Áblázovtiń menshigindegi kompanıalarǵa sý teginge satyp jiberdi" dep aıyptady.
Ol tusta Áblázov Londonda boı tasalap júrgen-tin.
"Ol ma, ol (Jákishevti aıtady, red.) "Aqdala, "Ońtústik İńkáı", "Qorasan" sekildi ýranǵa bógip jatqan kenishterdi nebári 64 myń teńgege baǵalap, ázir izdeýde júrgen Áblázovtyń "Betpaq dala" atty kompanıasyna satyp jiberdi", – dedi Kvátkovskaıa.
Depýtat álgi kompanıany Áblázovtyń senimdi serigi - Rıfat Rızoev basqarady dep tuspaldaǵan.
Jákishev muny ózine jabylǵan jala dep túsindirip, Kvátkovskaıa áldebireýlerdiń tapsyrysyn oryndap otyrǵanyn aıtty.
Depýtattyń aryzynan keıin "QazAtomÓndiristi" Bas prokýratýra, UQK, Qarjy baqylaýy komıtetiniń ókilderi nysanaǵa alady. Alaıda kózge urar kemshilik tappaıdy.
Soǵan qaramaı 2009 jyldyń mamyrynda Jákishev jumysynan bosap, Bas prokýratýranyń nusqaýy boıynsha qamaýǵa alynady. Muhtardan bólek, onyń úsh orynbasary - Asqar Qasabekov, Malhaz Sosorıı jáne Dmıtrıı Parfenovtiń ústinen is qozǵalady.
Sol jyldyń jazynda UQK ulttyq kompanıanyń top-menedjerleri Jákishevtyń jemqorlyqqa qatysyn baryn moıyndaǵan vıdeony elge jarıalaıdy.
"2004-2007 jyldary Jákishevtiń jón silteýimen birneshe ofshor kompanıasy, astyrtyn jumys isteıtin fırmalar ashylyp ýran satýdan túsken aqsha sol jaqqa aýdarylǵan. 200 myń tonna ýrannyń aqshasy Jákishevtiń jemsaýyna túsken", – dep málimdegen edi sol tusta UQK baspasóz-hatshysy Kenjebolat Beknazarov.
...
14 jylǵa sottalǵan Jákishev jazasynyń 10 jylyn tolyq ótedi. Bıyl 11-shi jylǵa aıaq basty.
Jákishevtiń áriptesi, ári jaqyn joldasy Ǵalym Nazarov depýtat Kvátkovskaıanyń málimdemesinde túıirdeı negiz joǵyn aıtqan.
"Bos sandyraq dese de bolady.
Nege deseńiz, eki jyl buryn kompanıada keshendi túrde tekserý júrdi. Dál osy T.Kvátkovskaıanyń týra osy málimdemesi boıynsha.
Qarjy, Esep komıtetindegi aýdıtorlyq tekserý, UQK, prokýratýra sekildi túrli memlekettik oryndary júrgizgen bul tekseris bir jylǵa sozyldy. Osy tekseristerde kompanıada eshqandaı zańsyzdyqtyń bolmaǵany anyqtaldy", – degen edi osydan 10 jyl buryn "Jas Alashqa" jedel suhbat bergen Nazarov.
Onyń aıtyp ótkenindeı, «Qazatomprom» óz qalaýy boıynsha múlkin árkimge bólip bere salatyn jekemenshik kompanıa emes.
[caption id="attachment_51022" align="aligncenter" width="733"]
Jákishevtiń bostandyqqa shyǵýyn talap etken pıket. Óskemen qalasy[/caption]
"Bizde dırektorlar keńesi bar. Quramyna úkimettiń, tıisti mınıstrlikterdiń basshylary kiredi. Tabystyń barlyǵy sol keńeste talqylanady.
İs-áreketiniń bári memlekettiń qadaǵalaýyndaǵy kompanıanyń basshylyǵyn ǵana qýdalap, aıyptaý aqylǵa syımaıtyn qylyq. M.Jákishev barlyq ýaqytta kompanıanyń júzege asyratyn bar jumysyn joǵarǵy jaqpen aqyldasyp sheshti. Óz betinshe áreket etken emes. M.Jákishevtiń eshqandaı kinásiniń joqtyǵyna senimdimin. Jáne eks-depýtattyń málimdemesin aqqa kúıe jaǵý dep bilemin", – degen Ǵalym Nazarov.
Dalanews.kz osy suhbattan az-kem úzindi usyndy.
– Siz M.Jákishevti jaqsy bilesiz be?
– Muhtardy óte jaqsy biletin eki adam bolsa, sonyń biri men desem, artyq aıtqanym emes.
Sebebi Muhtarmen 1977 jyldan beri dospyn. Muhtardyń otbasyn, bala-shaǵasyn jaqsy bilemin. Muhtarmen mektepte birge oqydyq, Máskeýde birge bilim aldyq. Ýaqyt óte bir jerde qyzmet istedik. Zıaly otbasynyń balasy. Ákesi QazUÝ-de muǵalim. Dosent, kafedra meńgerýshisi. Sheshesi ǵylym jolyna túsken adam. Muhtar oraıy kelgen jerden paıda kórip qalý, qymqyryp, jymqyryp qalý degendi múldem bilmeıtin óte mádenıetti, adal, taza júrekti adam. «Qazatompromda» ol únemi memleket pen kompanıanyń múddesin qorǵady.
– M.Jákishev osy kompanıaga kelgeli jumysyna qatysty úkimet tarapynan qandaı da bir eskertý alyp pa edi?
– Joq. Kerisinshe, byltyr ǵana ony «Qurmet» ordenimen marapattady. Muhtar bul kompanıaǵa 1998 jyldyń kúzinde keldi. Ol kezde kompanıa bankrot bolǵaly turǵan. Jalpy somasy 805 mıllıon dollardaı, bankterge dollarmen alynǵan 29 paıyzdyq nesıe (43 mıllıondaı), jumysshylardyń jarty jylǵy jalaqysyna qaryz bolatyn. Iaǵnı kompanıany satsań da eshkim almaıtyn kez edi.
Ras, 1998 jyl óte qıyn jyl boldy. Daǵdarys ýran óndirisinen aınalyp ótpedi. Ýran baǵasy únemi quldyrap, 2001 jylǵa deıin tek túsýmen, tómendeýmen boldy.
Jalpy, álemde tabıǵı ýran óndiretin sol kezde 30 shaqty ǵana kompanıa bar. 1998 jyldary «Qazatomprom» osy kompanıalardyń eń sońynda turdy. Sol kezderi kompanıa 890 tonna tabıǵı ýran óndirse, bıyl 8,5 myńdaı tonna ýran óndirdi. Iaǵnı sodan beri kompanıa óndirisi 10 ese ósti. Beınelep aıtsaq, M.Jákishev jerde jatqan kompanıany qabyldap aldy.
Al búgingi kúni tabıǵı ýran óndirýshilerdiń qatarynda «Qazatomprom» álemdegi eń bedeldi kompanıalardyń qatarynda. Kompanıanyń bedeli óte joǵary. Qarjylyq jaǵdaıy turaqty. Kompanıanyń áli de qaryshtap ósýine barlyq jaǵdaı, kerekti baspaldaqtyń bári jasaldy.
Osynyń bári Muhtar Jákishevtiń strategıalyq baǵdarlamasynyń arqasynda júzege asty. Iadrolyq otyn naryǵynda kompanıa jerasty baılyǵyn shıkizat retinde satýǵa mashyqtanyp, jatyp alǵan joq. Qaıta sol shıkizattan ónim jasaýdy jolǵa qoıýynyń arqasynda álemdegi ıadrolyq otyn naryǵynda aıryqsha oryn aldy.
Ázirlegen Dýman BYQAI
