Erlan Qarınniń «Jas Alashtaǵy» saıası monologyn oqyp shyqtym.
Oqyp shyqtym da, Erlanǵa myna saýaldy qoıǵym keldi:
– Táýelsizdiktiń qalyptasý tarıhynda qazaq halqy ózine júktelgen jaýapkershilikti qalaı atqardy? 30 jylda qazaq degen halyq memlekettiń qabyrǵasynyń qaqyraýyna jol berip kórdi me? KSRO-nyń shekpeninen shyqqan keıbir elderde azamattyq soǵystar bolyp jatty. Taǵy bir elderde birneshe dúrkin tóńkeris boldy. Al bizde eń quryǵanda, bir ret memlekettik tóńkeris bolyp kórdi me? Jooq! 30 jylda qazaq bárine kóndikti.
Saıası elıtanyń esepsiz baılyq jıýyna, qazba-baılyqtyń qyzyǵyn ózgeniń kórýine, sapaly ómirge betteı almaýyna, Nazarbaevtyń týystarynyń memlekettik bılikti jaýlap alýyna, atylyp ketken arystardyń artyn qazbalamaı qoıa turýyna, ádiletsiz saılaýlar men adam quqyǵynyń janshylýy sekildi adam tózbes oqıǵalardyń bárine, bárine kóndi.
Memlekettiń irgesiniń berik qalanýyn erteń eshkim ótpeli bılikten suramaıdy, halyqtan suraıdy. Sony tereń uǵynǵandyqtan halyq ózi kemdik kórip júrse de, eldikti bárinen bıik qoıdy. Aınalyp keteıin, «nadan ári geosaıasatty bilmeıtin» halyq osylaı isteı me?
Aqseleý aǵanyń myna sıtatasyn qoldanypsyń:
«Ulttyq ıdeıa degen – ulttyń, memlekettiń, tek búgin ǵana emes, uzaq merzim aıasynda baqytty da kemel ómir súrýin qapysyz qamtamasyz etetin tetik jáne halyqtyń ynta-jigerin oıatatyn belsendi ómir salty», – dep, al endi myna saýalǵa jaýap bershi, dál osy júıe qazaq qoǵamyn baqytty ete aldy ma? Qytaıǵa qaryzy bar, tabıǵı resýrstardyń denin qytaıdyń qolyna ustatqan qazaq bolashaqta baqytty bola ma?
Nege qazirgi júıe kúlli halyqty ashyndyryp aldy? Ómirine razy, ádildik saltanat qurǵan qoǵamda analar ashynyp alańǵa shyǵa ma? Qýatty memleket qurý úshin qýatty halyq bolý kerek. Qurǵaq ýádemen qarny toıǵan eldiń deni Ońtústik Koreıada táshki tasyp, Batysta kempir men shaldy baǵyp, azamattyq belsendilik tanytqan jastaryń Shrı-Lankanyń plantasıalarynda qashyp júr. Baqytty qoǵam osylaı júre me?
«Ultshyldyq óziniń tarıhı mısıasyn oryndady» depsiń. Keshirip qoıǵyn, ulttyń aldynda ótelmegen uly paryzymyz bar. Ana tilimiz orys tilin bıliktiń tórine otyrǵyzyp qoıyp, ózi esikten syǵalap áli júr. Týǵan tilin bilmeıtin ári mensinbeıtin urpaq áli bar.
Qazaq bıliginiń jıyndary áli kúnge eki tilde ótip, Jańa Jyl merekesinde Qazaq Prezıdenti áli kúnge eldi eki tilde quttyqtaıdy. Árkim mansuqtaǵan tarıhymyzdy túgendep bitken joqpyz. Shovınısik pıǵyldaǵy qaýym qasymyzda mysyqtileýlenip júr. Georgıı lentasyn 9 mamyrda keýdelerine taǵyp alyp, kóshelerde kólikter sherýin ótkizgeni keshe emes pe?
Dinniń túrli tarmaǵyna bólinip alyp, ózgeniń dástúrin qazaqtyń sanasyna tyqpalaǵan qaýym she? Endeshe, qaıdaǵy ótelgen ulttyq mısıany aıtyp otyrsyń? Memleketshildik degen satyǵa ótýimiz úshin eń birinshi, ult múddesin bárinen bıik qoıýmyz kerek. Ulttyq boryshy ótelmegen ult eshqashan memleketshildiktiń deńgeıine kóterile almaıdy!
Ultshyldyq rýhy janshylǵan ultta memleketshildik ıdeıasy ıdeologıanyń túp qazyǵy bola almaıdy!
Jáne memleketshildik degenimiz – bılikti qoldaý ǵana emes, el taǵdyryna alańdaý, bılikke konstrýktıvti syn aıtý. Opozısıalyq baǵyttaǵy halyqty memleketshil emes dep aıyp taǵýǵa bolmaıdy!
Olar da óz elin súıgendikten, memleketshil bolǵandyqtan el taǵdyryna pofıgızmmen qaraı almaıdy. Memleketshildiktiń krıterııi mansaby bar ne joq degen ólshemmen ólshenbeıdi!
Qyrǵyzstan bıligin memleketshildikten ada dep sógipsiń, Ýkraınany jurtqa jem boldy dep paıym jasapsyń.
Bir eldiń Prezıdentiniń keńesshisi retinde seniń ózge elderdiń saıası úderisterine birjaqty baǵa berýge quqyń joq!
Revolúsıalar legi ótip, memlekettiginen aıyrylmaǵan jáne gúldenip jatqan memleketter bar ekenin tarıhtan bilesiń, sondyqtan birjaqty qalyptasqan pikirińdi qoǵamǵa tyqpalaýdyń qajet shamaly...
Erlan, azamattyq ýaıym degen bolady. Sonda senińshe, eldiń búgingi taǵdyryna alańdap post jazǵandardyń bári halyqtyń kóńilimen oınap júrgen popýlıs pe?
Bul ne mysqyl? Tek qana bıliktegiler saıasatpen aınalysyp, halyq «lábbaı, taqsyrlatyp» otyra berýi kerek pe?
Aý, pikirler plúralızmi qaıda qaldy sonda?
Senińshe, eldiń irgesiniń sógilmeýine bılik qana múddeli me? «Qyzmeti órlep, mansapty bolý úshin, bılik arqyly baılyqqa jetý úshin bir kúndik saıasatpen aınalysatyndar kóbeıdi» depsiń. Osy jerde bılikti synap, mansapty bolǵandar men bılik arqyly baılyq jıǵandar naqty kim?
Atyn atap, túsin tústep jazsańshy. Qoǵam da bile júrsin! Bılikti synap júrgen azamattardyń talaıyn bilem, biraq solardyń mansaby bıiktep, ne mıllıoner bolyp ketkenin kózim shalmapty. Qaıta olardyń birazy jumyssyz qalyp, shetel qashyp, bıliktiń «qara spısogyna» engendikten jumystarynan teperish kórip júrgenderinen habardarmyn.
Beıbit sherýge shyqqandardyń azamattyq quqy janshylyp, belsendiler túrmege qamalyp, tipti keıbirine «ekstremıst» degen aıyp taǵylyp jatyr. Anyq ádil memleketshil tulǵa bolsań, sony nege ashyq jazbaısyń?
Nege qoǵamnyń ýaıymyna bir sát qulaq túrmeısiń? Obektıvti nege saralamaısyń? Iá, «biz tarıhta talaı teperish kórip, samaıdaǵy ter, tamyrdaǵy qan túgesilgenshe kúrese júrip, derbes memleket bolýǵa qol jetkizdik». Iá, «endigi álsizdikti tarıh keshirmeıdi?»
Biraq shynyńdy aıtshy, týǵan bıliginen ádiletsizdik kórip, týǵan bıliginen ógeılik kórip, azamattyq rýhy aıaýsyz janshylyp, sapaly ómirge betteı almaǵan qazaq qoǵamynyń jańashyldyqqa degen umtylysyn, betburys jasaýǵa degen umtylysyn keleshek urpaq aqtap almaıdy dep nyq aıta alasyń ba? Al óziniń halqyn osy kúıge jetkizip, dármensiz etken búgingi júıeni tarıh keshire ala ma eken?
