Bul, bir jaǵynan, dinge senýshiler qatarynyń kóbeıýinen, ekinshi jaǵynan, dinı ekstremızm men terorızm máselesiniń óse túsip otyrýynan kórinis tabady. Qazirgi kúnde sheshimin tappaǵan jekelegen máselelerge qaramastan, elimizde din salasyna qatysy bar memlekettik organdardyń jumystary júıeli deńgeıde jolǵa qoıylǵany týraly tolyq senimmen aıtýǵa bolady. Iaǵnı, osyǵan qajetti ınfraqurylym men quqyqtyq bazanyń negizi qalandy. Atap aıtar bolsaq, 2011 jylǵy mamyr aıynda Din isteri agenttigi qurylyp, sol jyldyń qazan aıynda «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy qabyldandy. Din máselelerimen aınalysatyn arnaıy ýákiletti organ qurylyp, din salasyn retteıtin jańa zań kúshine engennen bergi ýaqyt ishinde kóptegen jumystar atqarylǵanyn bilemiz.Degenmen, búginde dinı ekstremızm men terorızm álemdik qoǵamdastyqty qatty alańdatyp otyrǵan máselege aınaldy.
Dinimizdi burmalap, ártúrli jańalyqtardy engizip, dinimizden, tilimizden, dilimizden, mádenıetimizden, qazaqty qazaq etip otyrǵan salt-dástúrimizden, ulttyq qundylyqtarymyzdan aıyryp, halyq arasynda arazdyq, dushpandyq, jekkórýshilik, tasbaýyrlyq týǵyzyp, yntymaǵynan, birliginen aıyryp, ulttyq qundylyqtardy umyttyrǵysy kelgeni túrli aǵymdardyń óte belsendi jumys istep jatqanyn kórsetedi.
Sonymen qatar, kóptegen dinı aǵymdardyń qaptaýyna baılanysty qoǵamda keri saıası uǵymdar paıda bolady. Adamnyń sana-sezimin ýlaıtyn, álemdik dinderdiń atyn jamylyp teris baǵyt beretin dinı sektalardyń ekstremaldy túrde qaptaýy halyqqa zıanyn tıgizip jatyr. Jalpy, ekstremızm máselesi onyń túrli kórinisterinde álem boıynsha ózekti taqyrypqa aınalyp otyr. Álemdik tájirıbede ekstremızm - áleýmettik, ekonomıkalyq, saıası jáne dinı, ekologıalyq, taǵy basqa da ózekti máselelerdi sheshý barysynda árbir qoǵamda, memlekette basty nazarǵa alynatyn negizgi baǵyttar. Qarap otyrsaq, ekstremızm ekonomıkalyq turǵydan damyǵan jáne saıası turaqty elderde de beleń alady. Dindegi aq pen qarany ajyrata almaǵandyqtan bóten isterge erip, ekstremıstik kózqarasty qoldaıdy. Ol adam óziniń ekstremıstik ustanymda ekenin bilmeýi de múmkin, biraq ony basqaryp otyrǵan top nemese aǵym jetekshisi ony ekstremıstik nemese terorıstik maqsatta qoldanýy belgili dúnıe. Búginde kóptegen ózderin «dinı baǵytqa» jatqyzatyn ekstremıstik toptardyń negizinen shynaıy dinge esh qatysty joq ekenin kórip otyrmyz. Bar bolǵany dinniń shapanyn jamylyp, dinı kundylyqtarǵa (beıbit ómir, ádildik, otbasy qundylyqtary, álsizge kómek berý, zorlyq qylmaý, beıkúná adamdy óltirmeý jáne t.b.) qarsy amal etip otyr.
Jastar – bizdiń memleketimizdiń bolashaǵy, ol bizden kúndelikti qamqorlyq pen tynymsyz iltıpatty qajet etedi. Jastarymyzdyń adamzattyq bolmystaǵy, ásirese, din salasy sıaqty názik saladaǵy qundy baǵdarlaryn bilý óte mańyzdy. Sebebi, adamnyń jeke tulǵa retinde kóbinese jas jyldarynda qalyptasa bastaıdy.
Dinı kózqarastaǵy (destrýktıvti dinı baǵyttardyń yqpalyna túsken) keıbir jas azamattar ózderin qoǵam men memleketke qarama-qarsy qoıyp, qazaq halqynyń rýhanı mádenıetine jáne ulttyq dástúrlerine teris kózqaraspen qaraıtyn boldy. Olarda tipti zorlyq-zombylyq tásilderin qoldanýmen memleketimizdiń saıası qurylymdaǵy zaıyrly sıpatyn ózgertýge yqylastary paıda bolýda. Bul kórinister qoǵamda jańa saıası-áleýmettik pishinderdiń qalyptasýyna sebeptes.Asyl dinimiz ıslamǵa kúıe jaǵyp, din atyn jamylǵandar ıslam dese, záresi zár túbine jetip, shoshynyp qaraıtyn kúıge túskeni jasyryn emes. Qazaq dalasynda Hanafı mázhaby salt-dástúrlerimizben sabaqtasyp, keń etek jaıǵan. Qazaq osy mázhabty ustana otyryp, óziniń ádet-ǵurpyn da saqtap qalǵan, namazyn oqı otyryp qymyzyn da ishken, orazasyn ustap, báıgede at shaptyrǵan, bir Allaǵa duǵa ete otyryp balasynyń tusaýyn da kesken, Allaǵa sájde ete otyryp, kelinine qurmet retinde sálem de saldyrǵan, azanyn shaqyra otyryp dombyrasyn da tartqan. Osynyń bári ulttyq kelbetimizdi saqtap, dinimizdi qorǵaý bolyp sanalǵan. Biz sharıǵat pen dástúrdi sabaqtastyra bilgen halyqpyz. Solardyń arqasynda bizde eshqashan da dinı alaýyzdyqtar, kelispeýshilikter bolmaǵan.
Qoryta kele, maqala Almaty qalasy Din isteri jónindegi basqarmasymen uıymdastyrylǵan baıqaýǵa qatysý maqsatynda daıyndalǵanyn eskere otyryp oıymdy túıindeıin,dástúrli din beıbitshilikke, birlikke úndeıdi, onyń ejelden qalyptasqan túp-tamyry bar. Onyń maqsaty adamdardy jaqsylyqqa shaqyryp, jamandyqtan qaıtarý. Al, ekstremızm-qoǵamnyń berekesi men birligine qaýip tóńdiredi. Ekstremızmmen kúres elimizde ǵana emes, álemde bolyp jatqan úlken másele. Biz memlekettiń zaıyrly, dástúrli, dinı qundylyqtaryn saqtaýǵa tıispiz. Dinı aqparatty belgili resmı aqparat kózderinen alǵan durys. Sondyqtan bizdiń birligimiz eldiń damýy úshin óte mańyzdy.
Ábzelbek Shynar Maqsatqyzy
