«تەكەلى» ءسۇت زاۋىتىنىڭ تاريحى سوناۋ 1953 جىلدان باستالادى. العاشىندا ءسۇت جينايتىن ساۋدا نۇكتەسى رەتىندە قۇرىلدى. 1987 جىلى وعان جەكە كاسىپ مارتەبەسى بەرىلدى. ال قازىرگى «تەكەلى ءسۇت زاۋىتى» دەگەن اتاۋى كوپكە كەڭىنەن تانىس. ۇجىمنىڭ تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ جانە باسشىلىقتىڭ ۇيىمداستىرا ءبىلۋ شەبەرلىگىنىڭ ارقاسىندا 1990 جىلدارداعى كۇردەلى كەزەڭدە دە كاسىپورىن جۇمىسى اقساعان جوق. ال تاۋەلسىزدىك جىلدارى زاۋىت قايتا تۇلەپ، جۇمىسى جاڭاشا قارقىن الدى.
وبلىس اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن «ءوندىرىس» باعدارلاماسى بويىنشا جەڭىلدەتىلگەن نەسيەگە يە بولدى. ءوندىرىس تولىقتاي قايتا جاڭعىرتىلدى. زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالدى. بۇدان سوڭ زاۋىت تاۋارىنا دەگەن سۇرانىس ارتىپ، كاسىپورىن بۇگىنگى نارىق تالابىنا ساي دامي ءتۇستى.
«تەكەلى» ءسۇت زاۋىتىنىڭ ءوندىرىس جونىندەگى ديرەكتورى، مۇندا 30 جىلدان استام ۋاقىت ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان ۆالەنتينا كۋبراك بىلاي دەپ ەسكە الادى:
– العاش زاۋىتقا 1990 جىلى ءوندىرىس شەبەرى رەتىندە قابىلداندىم. بۇل – ەڭبەك جولىمدى العاش باستاعان جەرىم. سودان بەرى 30 جىل بويى وسى زاۋىتتىڭ قابىرعاسىندا ەڭبەك ەتىپ كەلەمىن. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن مەملەكەت قولداۋىنىڭ ارقاسىندا زاۋىتتىڭ شىعاراتىن ءونىمىنىڭ كولەمى ەداۋىر ارتتى، ءوندىرىس ىرگەسى كەڭەيدى. بۇگىنگى كۇنى تاۋلىگىنە 10 توننادان 20 تونناعا دەيىن ءونىم شىعارامىز. زاۋىتتا تاجىريبەلى ماماندار جەتكىلىكتى. ولاردىڭ الدى كەمىندە 20 جىلدان بەرى وسىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرر. بۇل رەتتە 45 قىزمەتكەردىڭ 30 %-ىن جاستار قۇراپ وتىر. بۇل - قۋانتارلىق جايت. قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ الەۋمەتتىك جاعدايلارىنا دا كوڭىل ءبولىپ، قولداپ وتىرامىز. كاسىپورىن ەسەبىنەن ءبىر مەزگىل ىستىق تاماق جانە تەگىن ءجۇرۋ بيلەتى بەرىلەدى، – دەيدى ۆ.كۋبراك.
ديرەكتور ءوز سوزىندە زاۋىتقا ءسۇتتىڭ قايدان اكەلىنەتىنىن دە ايتىپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، شيكىزات قالا ماڭىنداعى شارۋا قوجالىقتارىنان، جەكە اۋلالاردان جينالادى. زاۋىتتا ءسۇتتىڭ ساپاسىن تەكسەرەتىن ارنايى زەرتحانا بار. تەك زەرتحانالىق تەكسەرۋ قورىتىندىسى شىققاننان كەيىن عانا ءسۇت وندىرىستە قولدانىلادى.
ماسەلەن، زاۋىت وبلىستىڭ ءىرى شارۋاشىلىقتارىنىڭ ءبىرى «حيلنيچەنكو جانە ك» شارۋا قوجالىعىمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەيدى. ءسۇت زاۋىتقا جەتكىزىلىپ، ءتيىستى زەرتتەۋ جۇرگىزىلگەننەن كەيىن سەپاراتوردان وتكىزىلەدى. سونىڭ ارقاسىندا ءسۇت تابيعيلىعىن ساقتايدى. مۇنان كەيىنگى ءونىمنىڭ ستاندارتتى مايلىلىعىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن قالىپتاندىرۋ، ءسۇتتىڭ ۇيىپ قالماۋى ءۇشىن گوموگەنيزاسيا، ءسۇتتىڭ ماكسيمالدى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن پاستەرلەۋ پروسەستەرى جۇرگىزىلەدى. بۇدان ءارى دايىن ءونىم قاپتالىپ، ماركاسى قويىلىپ، ساۋدا نۇكتەلەرىنە جونەلتىلەدى.
«تەكەلى ءسۇت زاۋىتى» ءونىمىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى – ونىڭ ەشقانداي قوسپاسىز، ءونىمىنىڭ تابيعي قالپىن ساقتاۋىندا»، - دەدى ۆ.كۋبراك. سوندىقتان سۇتتە تابيعي دارۋمەندەر ساقتالاتىندىقتان، ءونىمدى ساقتاۋ مەرزىمى شەكتەۋلى. ماسەلەن، زاۋىتتىڭ ءسۇت ونىمدەرى 5 كۇن، ال ايرانى 7 كۇن عانا ساقتالادى.
– 1953 جىلدان باستاپ ءبىز تازا مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا جۇمىس ىستەدىك. ءبىزدىڭ ءسۇتىمىزدى بالاباقشادا، مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالاردا پايدالاندى. ويتكەنى ءبىز ءوز ءونىمىمىزدى تازا تابيعي سۇتتەن دايىندادىق. جانە ءالى كۇنگە سونداي ساپانى ۇستانىپ كەلەمىز، – دەدى كاسىپورىن ديرەكتورى.
زاۋىت ونىمدەرىن تۇراقتى تۇتىناتىندار قاتارىندا جەكە ساتىپ الۋشىلاردى ايتپاعاندا، «شاپاعات» ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى، «تەكەلى» ءساناتوريى، كونديتەرلىك سەحتار، ءىرى ساۋدا دۇكەندەرىنىڭ جەلىسى ت.ب. بار. تالدىقورعان، الماتى قالالارىندا دا سۇرانىس جوعارى.
وتكەن جىلى «تەكەلى» ءسۇت زاۋىتى» رەبرەندينگ جاساپ، ءوزىنىڭ بارلىق ءونىمىنىڭ سىرتقى قاپتاۋىن تولىقتاي وزگەرتتى. سونىڭ ارقاسىندا ءونىم قاپتاماسى بۇرىنعىدان گورى ايقىن، تانىمال، قولايلى بولا تۇسكەن. ءقازىر ءسۇت زاۋىتىنىڭ تاۋارلارىن ينتەرنەت جەلىسى ارقىلى كەڭىنەن جارنامالاي باستادى. وتكەن جىلى «ينستاگرام» جەلىسىندە اشىلعان Tekelikz پاراقشاسىنىڭ بۇگىندە جازىلۋشىلار قاتارى 4 مىڭنان استى. www.tekeligmz.kz سايتى جۇمىس ىستەيدى.
كاسىپورىن ىندەت جاعدايىندا ۇلكەن سىناقتى باستان وتكەردى. ىندەتپەن كۇرەس جاعدايىندا دا زاۋىت جۇمىسىن توقتاتقان جوق. قايتا وتاندىق تاۋارعا دەگەن سۇرانىس ەكى ەسەگە ارتىپ، ءونىم شىعارۋ كولەمى دە ۇلعايتىلدى. كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبارى كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكسينا الدى. «وسىلايشا ءوزىمىزدىڭ، جاقىندارىمىز بەن اينالامىزداعى ادامداردىڭ دا ءومىرىن قاۋىپتەن قورعايمىز»، - دەيدى ولار.
كەلەسى جىلدان باستاپ زاۋىت بالمۇزداق پەن ىرىمشىك شىعارۋدى باستاماق. سونىمەن قاتار جاڭا تەحنولوگيانىڭ كومەگىمەن ءوندىرىس كولەمىن تاعى دا ۇلعايتا ءتۇسىپ، نارىقتاعى پوزيسيالارىن نىعايتىپ، تاۋاردىڭ جاڭا تۇرلەرىن مەڭگەرۋگە كوشپەك.
اتاپ وتسەك، كاسىپورىن «التىن ساپا» بايقاۋىنىڭ جۇلدەگەرى، كوپتەگەن ماراپاتتارعا يە بولعان.
– وسى جىل ەل تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل تولىپ وتىر. ال ءبىزدىڭ كاسىپورنىمىز ءۇشىن – ەكى ەسە قۋانىش. وسى جىلدار ىشىندە تەكەلى قالاسى دا وسىپ-وركەندەدى، جاڭا ارناعا باعىت الدى. كاسىپورىندار كوبەيىپ، جاڭا ۇيلەر، الەۋمەتتىك نىساندار سالىندى. مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ ناتيجەسىندە، قىزمەتكەرلەردىڭ كۇندەلىكتى تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ زاۋىت دا ىرگەسى كەڭەيىپ، جاڭا مۇمكىندىكتەرگە تالپىنۋدا. ساپالى ءونىم شىعارىپ، جاس مامانداردى وقىتىپ-ۇيرەتىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇردىق. ءبىز وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋعا ۇلەس قوسىپ جۇرگەنىمىزگە قۋانىشتىمىز. وسى 30 جىلدا مەن قاراپايىم ماماننان ديرەكتورعا دەيىنگى قىزمەتتىك باسپالداقتاردىڭ بىرىنەن ءوتتىم، كاسىبىمدى تەرەڭ مەڭگەرۋگە مۇمكىندىك الدىم، ءوز-وزىمدى دامىتتىم، ءسويتىپ تابىسقا جەتتىم. وسىنداي دامۋ جولدارىنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ بەرەكە-بىرلىگىمىزدىڭ، ءبىر-بىرىمىزدى قولداۋدىڭ، مەملەكەتتىڭ جاعداي جاساعانىنىڭ ارقاسى دەپ بىلەمىن. مەرەكە قارساڭىندا بارشا جەرلەستەرىمە زور دەنساۋلىق، تابىس، وتباسىلارىنا قۋانىش پەن باقىت تىلەيمىن، – دەدى ۆالەنتينا كۋبران.
كۇندەلىكتى تاڭعى ساعات 5-تە ءسۇت زاۋىتىنىڭ ونىمدەرى كولىككە تيەلەدى، تاڭعى اسقا جەتكىزىپ ۇلگەرۋ ءۇشىن ساعات 6-دا ءتيىستى نۇكتەلەرگە، دۇكەندەرگە تاراتىلادى. بۇل – زاۋىتتىڭ بىرنەشە جىلدان بەرى ۇزىلمەي كەلە جاتقان ءداستۇرى.
اتاپ وتسەك، تەكەلى قالاسى اكىمدىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، بيىلعى 9 ايدا تەكەلى قالاسىندا قۇنى 307،2 ملن. تەڭگە بولاتىن 1100 توننادان استام ءسۇت، قايماق، سارى ماي، سۇزبە جانە باسقا دا ءسۇت تاعامدارى وندىرىلگەن.
ال وبلىس بويىنشا قازىرگى كەزدە 74،1 مىڭ باسقا ارنالعان 116 مال بورداقىلاۋ الاڭى، 26،1 مىڭ باسقا لايىقتالعان 84 تاۋارلى ءسۇت فەرماسى جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ ەسەبىنەن ەت وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ جۇكتەمەسى 72%، ءسۇت زاۋىتىنىڭ جۇكتەمەسى 85 % جەتتى.
