– باسقا ەلدە تىركەلگەن اۆتوكولىكتى ەسەپتەن شىعارۋ قاجەت پە؟ ازاماتتار اۆتوكولىكتىڭ ەسەپتەن شىعارىلعانى جونىندە قالاي بىلە الادى؟
– زاڭداستىرۋ ءۇشىن اۆتوكولىكتى ەسەپتەن شىعارۋ قاجەت. ءبىز ونى ەسەپتەن شىعارعاننان كەيىن عانا قازاقستاندا تىركەۋگە قويا الامىز. بۇل – كادىمگى ءراسىم.
ەل ىشىندەگى اۆتوكولىكتەردى دە الىپ ساتۋ كەزىندە تىركەۋدەن شىعارىپ، ساتىپ الۋشىنىڭ اتىنا تىركەۋگە قويىلادى. بۇل – اۆتوكولىكتەردىڭ تىركەۋدە تۇرعانى نە بولماسا سول تىركەۋدەن شىققانى تۋرالى اقپاراتتى ءبىلۋ ءۇشىن قازاقستان ازاماتتارىنا وسى كولىك تىركەۋدە تۇرعان ەلگە بارۋدىڭ قاجەتى جوق.
كوپ جاعدايدا ساتۋشىلار ءۇشىن ول اۆتوكولىكتەردىڭ ءوز اتىندا تىركەۋدە بولۋى ءتيىمسىز. سەبەبى ساتىلىپ كەتكەن اۆتوكولىك ءوز اتىندا تىركەۋدە تۇراتىن بولسا، ول كىسىلەر سالىق تولەۋگە ءماجبۇر. وسىعان بايلانىستى، ادەتتە، بۇرىنعى يەلەرى اۆتوموبيل ساتىلعاننان كەيىن وزدەرى ءوتىنىش بەرىپ، كولىكتى ەسەپتەن شىعارادى.
وسى اۆتوكولىكتەردى تىركەۋدەن شىعۋ فاكتىلەرىن بۇگىنگى كۇندە قاشىقتىقتان تەكسەرۋگە تەحنيكالىق مۇمكىندىگىمىز بار. كەيبىر جاعدايلاردا اۆتوكولىكتەردى تىركەۋدەن شىعارۋ ءۇشىن ارنايى سۇراۋلار جىبەرۋگە دە بولادى.
ايتا كەتۋ كەرەك، اۆتوكولىكتەردىڭ باسقا ەلدەگى تىركەۋدەن شىعۋى وتە ماڭىزدى. ويتكەنى باسقا ەلدە تۇرعان سول اۆتوكولىكتەردە ءارتۇرلى شەكتەۋلەر بولۋى مۇمكىن.
ەگەر ءبىز ونى شەتەلدىك تىركەۋدەن شىعارماي، قازاقستاندا تىركەۋگە قوياتىن بولساق، قۇقىقتىق ماسەلەلەر تۋىنداۋى ىقتيمال.
– قانداي كولىكتەر كەدەندىك تازارتۋدان ءوتۋى كەرەك؟
– كەدەندىك تازارتۋدان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا كىرمەيتىن ەلدەردەن اكەلىنگەن اۆتوموبيلدەر ءوتۋى ءتيىس. بۇل – جالپى تارتىپپەن جۇزەگە اسىرىلاتىن ادەتتەگى پروسەدۋرا.
مىسالى، ءبىز اقش-تان نەمەسە بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنەن اۆتوموبيلدەردى اكەلگەن كەزدە مىندەتتى تۇردە اۆتوكولىككە كەدەندىك تازارتۋ جۇرگىزەمىز.
سوندىقتان بۇل ماسەلەدە ەشقانداي وزگەرىس جوق. قىرعىزستاننان كەلگەن اۆتوموبيلدەرگە توقتالاتىن بولسام، قىرعىزستان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا كىرگەنىنە قاراماستان، وندا اۆتوموبيلدەر ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ءۇشىن كوزدەلگەن تومەن مولشەرلەمەلەر بويىنشا كەدەندىك تازارتۋدان وتكەنىن جانە بۇل اۆتوموبيلدەر ىشكى تۇتىنۋعا ارنالعان كولىكتەر بولىپ سانالاتىنىن اتاپ وتكەن ءجون.
وسىعان بايلانىستى ولاردى قازاقستاندا تىركەۋ ءۇشىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ مولشەرلەمەلەرى بويىنشا كەدەندىك باجدار ايىرماسىن قوسىمشا تولەپ، تولىق كەدەندىك تازارتۋدان ءوتۋ قاجەت.
ءار جاعدايدا ەسەپتەۋ اۆتوموبيل كلاسىنا بايلانىستى جەكە جۇرگىزىلەدى. مىسالى، ورتاشا ەسەپپەن قىرعىزستاننان اكەلىنگەن Toyota Camry اۆتوكولىگىنە تولەنەتىن كەدەندىك باج مولشەرى شامامەن 400 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى.
2023 جىلعى 12 قاڭتاردا زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر كۇشىنە ەندى. وسىعان سايكەس قازاقستان ازاماتتارى ەندى اۆتوكولىكتى شەتەلدىك ەسەپكە الىپ، اۆتوساقتاندىرۋدى رەسىمدەي المايدى.
– اۆتوكولىكتى 2022 جىلعى 1 قىركۇيەككە دەيىن اكەلگەن ازاماتتارعا نە ىستەۋ قاجەت؟ زاڭداستىرۋ ءالى باستالعان جوق، ءبىراق ساقتاندىرۋعا تىيىم سالىنۋدا؟
– قازاقستان ازاماتتارى 2022 جىلعى 1 قىركۇيەككە دەيىن اكەلىنگەن اۆتوموبيلدەرگە اۆتوساقتاندىرۋدى زاڭداستىرۋ اياقتالعان كۇنگە دەيىن، ياعني 2023 جىلعى 1 شىلدەگە دەيىن رەسىمدەي الادى.
سەبەبى بۇل اۆتوموبيلدەر ءقازىر قازاقستاندا زاڭداستىرۋعا جانە تىركەۋگە جاتاتىن مارتەبەدە. 2022 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن كەيىن اكەلىنگەن اۆتوموبيلدەردى ساقتاندىرۋ پوليستەرى ارقىلى قولدانۋ سول پوليستە كورسەتىلگەن مەرزىمگە دەيىن جارامدى.
ال مەرزىمى وتكەننەن كەيىن جالپى نەگىزدە تىركەۋى قاجەت نەمەسە ولاردى رەسپۋبليكادان تىس ەلدەرگە شىعارۋ كەرەك.
– كولىك قۇرالدارىنا رەسمي قۇجاتتارى جوق اۆتوكونسترۋكتورلاردىڭ يەلەرى نە ىستەۋى كەرەك؟
– بىرىنشىدەن، ولار بۇرىن دا زاڭسىز پايدالانىلعانىن اتاپ وتكەن ءجون. اتالعان اۆتوموبيلدەر قازاقستانعا قوسالقى بولشەكتەر تۇرىندە اكەلىنگەن، كەدەندىك تازارتۋدان وتپەگەن. ادەتتە، ولاردى بولشەكتەپ ساتۋ ءۇشىن اكەلەدى.
ەكىنشىدەن، وسىنداي اۆتوموبيلدەر قازاقستاندا كورشىلەس مەملەكەتتەردە بەرىلگەن جالعان تەحپاسپورتتار مەن جالعان مەملەكەتتىك نومىرلەر بويىنشا پايدالانىلادى. بۇنداي اۆتوموبيلدەر زاڭداستىرىلمايدى. ناتيجەسىندە ولار قازاقستاننان تىس جەرگە شىعارىلىپ نەمەسە بولشەكتەپ ساتىلۋى قاجەت.
شۇعىلا تۇرلىبەك
