حالىقارالىق ستاندارتتار بىزگە نە ءۇشىن قاجەت؟
«جەرگىلىكتى مۇناي سەرۆيستىك كومپانيالارعا جاھاندىق برەندتەرمەن باسەكەلەسۋدىڭ قيىن بولۋىنىڭ بىردەن-بىر سەبەبى - كادرلار بىلىكتىلىگىنىڭ تومەندىگى. ەگەر قازاقستاندىق وقۋ ورىندارى حالىقارالىق ستاندارتتار بويىنشا كادرلاردى بىردەن دايارلايتىن بولسا جانە جۇمىس بەرۋشىلەرگە جالعا الۋ الدىندا جاس مامانداردى «قوسىمشا وقۋعا» جانە سەرتيفيكاتتاۋعا تۋرا كەلمەسە – بۇل قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ بيۋدجەتتەرىنە تۇسەتىن جۇكتەمەنى ايتارلىقتاي ازايتادى، سونداي-اق جەرگىلىكتى ستۋدەنتتەر ەڭبەك نارىعىنا ءبىراز تارتىلار ەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى «Petrocouncil»مۇناي-گاز سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى دامىتۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ جەتەكشىسى اسىلبەك دجاكييەۆ.
ادي نۇعمانوۆ، كوللەدج تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى جانە Eni، ExxonMobil، Royal Dutch Shell، Total، China National Petroleum Corporation، Inpex جانە قازمۇنايگاز بىرىكتىرۋشى NCOC – كونسورسيۋمىندا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋدى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ينجەنەرى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. ادي حالىقارالىق باعدارلاما بويىنشا جانە اعىلشىن تىلىندە الىنعان ءبىلىم جەرگىلىكتى كادرلاردىڭ حالىقارالىق كومپانيالارداعى مەنەدجەرلىك ۇستانىمدارعا قول جەتكىزۋىن جەڭىلدەتەدى دەگەن سەنىمدە. «كونسورسيۋمعا كىرەتىن بارلىق كومپانيالار ءبىرىڭعاي تەحنيكالىق ستاندارتتار بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. مەن بۇل ءبىلىمدى ارەس-تە الۋعا جولىم بولدى، ءقازىر مەن سۇرانىسقا يە مامانمىن جانە بۇكىل الەم بويىنشا باسقا كومپانيالاردا دا سۇرانىسقا يە بولا الامىن»، - دەيدى ول.
Schlumberger كومپانياسى قازاقستاندا جىل سايىن APEC تۇلەكتەرى اراسىنان ستۋدەنتتەردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءۇشىن تەستىلەۋ وتكىزەدى. قازاقستانداعى Schlumberger HR manager ايجان جانعوجينا جاھاندىق ەڭبەك نارىعىندا باسەكەگە ءتۇسۋ ءۇشىن كوللەدج تۇلەكتەرىنىڭ قانداي داعدىلارعا يە بولۋى كەرەكتىگىن ناقتى بىلەدى: «ارەس تۇلەكتەرى جىل سايىن تەستىلەۋگە قاتىسىپ، اعىلشىن ءتىلىنىڭ جەتكىلىكتى ءبىلىمىن، كاسىبي داعدىلارى مەن اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى كورسەتەدى. مىسالى، ستۋدەنتتەردىڭ كوپشىلىگى بۇكىل الەم بويىنشا مۇناي ءوندىرۋشى كومپانيالاردى پايدالاناتىن Petrel جانە Eclipse باعدارلاماسىن بىلەدى. ءبىلىم جاقسىراق بولعاندىقتان، ماماندى دايىنداۋعا از ۋاقىت جۇمسايمىز، ياعني ساپالى دايىندىق APEC تۇلەكتەرىن ءبىزدىڭ كومپانيامىزدا جۇمىسقا ورنالاستىرۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ايجان جانعوجينا.
ەل ەكونوميكاسى قىزمەت كورسەتۋ ەكسپورتىنىڭ تابىستى بولۋى جانە دامۋى ءۇشىن ادامي رەسۋرستار بەلگىلى ءبىر بىلىمگە يە بولۋى جانە بەلگىلى ءبىر تالاپتارعا سايكەس بولۋى ءتيىس – وسىنى دامىعان ەلدەردىڭ ماماندارى ءتۇسىنىپ، ءبىرىڭعاي، جاھاندىق ساپا ستاندارتتارىن ازىرلەۋ ءۇشىن بۇكىل الەم بويىنشا ساراپشىلاردى بىرىكتىرە باستادى. ماسەلەن، 1978 جىلى مۇناي جانە گاز سالاسىنداعى قاۋىپسىزدىك جانە بىلىكتىلىك ستاندارتتارى بويىنشا الەمدىك سالالىق قۇزىرەتتەر ورتالىعى – OPITO پايدا بولدى. بۇل ورتالىق مۇناي-گاز قىزمەتتەرىن جەتكىزۋشىلەر ءۇشىن ءبىرىڭعاي سالالىق ستاندارتتاردى جانە مۇناي جانە گاز سالاسىنداعى وقىتۋ كۋرستارىن ازىرلەيدى جانە بەلگىلەيدى. APEC PetroTechnic وقىتۋشىلارى OPITO سەرتيفيكاتتاۋدان ءوتىپ، حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي باعدارلامالار بويىنشا جۇمىس ىستەۋدە، بۇل قازاقستاندىق جاستاردى ساپالى وقىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستاننىڭ بارلىق مۇناي-گاز سالاسىنىڭ دامۋىنا وڭ ىقپال ەتەدى.
تاريحى باي قازىرگى زامانعى جانە الدىڭعى قاتارلى قازاقستاندىق مۇناي كومپانياسىنىڭ ءبىرى «ەمبىمۇنايگاز» جىل سايىن APEC PetroTechnicء-تىڭ 50-گە جۋىق ستۋدەنتتەرىن ءدۋالدى وقىتۋ مەن پراكتيكاعا شاقىرادى. كومپانيا ستۋدەنتتەرگە ارنالعان الەۋەتتى جۇمىس بەرۋشى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ماڭىزدى – باعدارلامالاردى، جابدىقتاردى جاڭارتۋعا جانە وقىتۋشىلار قۇرامىنا ارنالعان تاعىلىمدامانى ۇيىمداستىرۋعا كومەكتەسەدى. ەمبىمۇنايگاز سونداي-اق وقىتۋداعى جوعارى، حالىقارالىق ستاندارتتارى – ساپالى دايارلانعان كادرلاردىڭ، ياعني كومپانيانىڭ تابىستى جۇمىسىنىڭ كەپىلى ەكەنىنە سەنىمدى. «وندىرىستە جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جانە ساندىق ترانسفورماسيا باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ پەرسونالدان قوسىمشا تەوريالىق ءبىلىم مەن قۇزىرەتتىلىكتى تالاپ ەتەدى. ارينە، ءاربىر جۇمىس بەرۋشى ەڭبەك نارىعىندا قاجەتتى ءبىلىمى مەن حالىقارالىق ستاندارتتارى بار بىلىكتى كادرلاردىڭ بولۋىنا مۇددەلى. APEC PetroTechnic-پەن دۋالدى وقىتۋ بويىنشا 5 جىلدىق ىنتىماقتاستىق تاجىريبەسى ءۇشىن، ءبىزدىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعان كەن ورىندارىندا تاجىريبەدەن ءوتۋ بارىسىندا ستۋدەنتتەردىڭ جاقسى دايىندىعى مەن جوعارى ۋاجدەمەسىن اتاپ وتكىم كەلەدى. بىزدە دۋالدى وقۋدان وتكەن ستۋدەنتتەردىڭ ءبىر بولىگى، تەستىلەۋ قورىتىندىسى بويىنشا كومپانياعا جۇمىسقا قابىلدانىپ، جاستىعىنا قاراماستان، بۇگىندە وندىرىستە جاقسى ناتيجەلەر كورسەتىپ وتىر. ولاردىڭ كوپشىلىگى جىل سايىنعى «ماماندىعى بويىنشا ۇزدىك» كاسىبي شەبەرلىك بايقاۋلارىندا جەڭىمپاز اتاندى»، - دەپ اتاپ ءوتتى «ەمبىمۇنايگاز» اق پەرسونالدى باسقارۋ جانە ەڭبەكاقى تولەۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى گۇلبانۋ شارافەتدينوۆا: «تالىمگەرلەر ءاردايىم اتاپ وتەتىنى، ارەس ستۋدەنتتەرىنىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى – بۇل ولاردىڭ تارتىپتىلىگى مەن ىنتاسى. سونداي-اق، وندىرىستەگى قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى ەرەجەلەرىنىڭ وتە ناقتى ساقتالۋىن، ورىندالاتىن كۇندەلىكتى جۇمىس بويىنشا جۇكتەمەگە قاراماستان، كومپانيا بويىنشا جالپى وندىرىستىك جانە تەحنولوگيالىق پروسەستەردى ۇيىمداستىرۋ سالاسىندا قوسىمشا ءبىلىم الۋعا مۇددەلىلىگىن اتاپ وتۋگە بولادى».
سونىمەن قاتار، حالىقارالىق ستاندارتتاردى ەنگىزۋدىڭ ارقاسىندا ءىرى مۇناي ءوندىرۋشى كومپانيالار ءبىر مەزگىلدە ارالاس سالالاردى دا دامىتا الادى. مىسالى، تەڭىزشيەۆرويل مەن ارەس-تىڭ بىرلەسكەن جۇمىسى ونەركاسىپتىك قۇرىلىستى ستاندارتتاۋعا جانە وقۋ باعدارلامالارىن NCسER قۇرىلىس سالاسىنداعى حالىقارالىق قۇزىرەتتىلىك ورتالىعىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەردى. NCسER ستاندارتتارى قۇرىلىس سالاسى ءۇشىن وقىتۋ مەن اتتەستاتتاۋدىڭ ستاندارتتالعان باعدارلاماسىن قۇرۋ ءۇشىن بىرىكتى بۇكىل الەم بويىنشا 125-تەن استام قۇرىلىس كومپانيالارىنىڭ باسشىلارى مەن عىلىمي كوشباسشىلاردىڭ قولداۋىمەن ازىرلەنگەن.
وقۋعا ارنالعان جابدىقتى قالاي تاڭداۋعا بولادى؟
الايدا، تەك قانا حالىقارالىق ستاندارتتار جەتكىلىكسىز، كوللەدج ستۋدەنتتەرى وقۋدى اياقتاعاننان كەيىن جۇمىس ىستەيتىن جابدىقتاردا بىردەن تاجىريبە جيناقتاۋى قاجەت. APEC PetroTechnic-تە قاجەتتى جابدىقتى دۇرىس تاڭداۋ ءۇشىن سالالىق «يندۋستريالىق كەڭەس» ۇيىمداستىرىپ، جىل سايىن جينايدى، ونىڭ قۇرامىنا مۇناي-گاز سالاسىنىڭ 20-دان استام ءىرى كاسىپورىندارى كىرەدى. الدىڭعى قاتارلى كومپانيالاردىڭ وندىرۋشىلەرى يندۋسترياداعى ترەندتەر تۋرالى ايتىپ، ستۋدەنتتەر 1-5 جىلدان كەيىن قانداي قۇرال-جابدىقتارمەن جۇمىس ىستەيتىندىگى جانە بۇگىنگى كۇنى وندىرىستەن ساتىپ الۋ نەمەسە جالعا الۋ تۋرالى ۇسىنىستار بەرەدى.
«بۇگىنگى تاڭدا «ءاموز» جشس-دە وسى كوللەدجدىڭ 8 تۇلەگى جۇمىس ىستەيدى، سونداي-اق 3ء-شى كۋرستىڭ 9 ستۋدەنتى دۋالدى وقىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا تاجىريبەدەن وتۋدە. APEC رetrotechnic ستۋدەنتتەرىنىڭ ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى – وسى كوللەدجدىڭ زاماناۋي جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن شەبەرحانالارىندا الىنعان جۇمىستىڭ پراكتيكالىق داعدىلارىنىڭ ارقاسىندا وندىرىستە جۇمىس ىستەۋگە تەز كىرىسۋگە دايىن بولۋى، مۇندا شىنايى ءوندىرىس پروسەسى جاسالعان، - دەپ اتاپ ءوتتى «اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى» ج ش س HR مەنەدجەرى اسەل جايلاشيەۆا. ءاموز كاسىبي وندىرۋشىلەرى ستۋدەنتتەردى پراكتيكامەن عانا قامتاماسىز ەتىپ قويماي، سونىمەن بىرگە پروسەستەردى وزگەرتىسى جانە جاقسارتقىسى كەلەتىن تالانتتى جاستاردىڭ يدەيالارىن دامىتادى.
ەڭ وزەكتى ءبىلىم مەن software-ازىرلەمەلەردىڭ ماڭىزدى رەسۋرسى «مۇنايشىلار ينجەنەرلەرى قوعامى» SPE (Society of Petroleum Engineers) - حالىقارالىق كاسىبي ۇيىمى بولىپ تابىلادى. SPE مۇشەلەرى ارەس ستۋدەنتتەرىنە 144 ەلدەن 168 مىڭنان استام ادامنان تۇراتىن كاسىپقويلار قاۋىمداستىعىنىڭ لايىقتى بولىگى بولۋعا بەلسەندى كومەكتەسەدى. مۇنايشى ينجەنەرلەر اي سايىن قوناق دارىستەر، ستۋدەنتتەرمەن كەزدەسۋلەر وتكىزەدى، ال جىلىنا ءبىر رەت ارەس حالىقارالىق ستۋدەنتتىك SPE وليمپياداسىن ۇيىمداستىرادى، وعان رەسەي مەن ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ مۇناي-گاز ستۋدەنتتەرى كەلەدى. SPE سونداي-اق ستۋدەنتتەرگە One Petro ەلەكتروندى كىتاپحاناسىنا كىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، وندا اعىلشىن تىلىندە 165 000 استام جانە ورىس تىلىندە 1300 تەحنيكالىق ماقالالار بار. قوعامنىڭ نەگىزگى ماقساتى مۇناي بارلاۋ جانە ءوندىرۋ سالاسىنداعى ءبىلىمدى جيناقتاۋ جانە تاراتۋ، سونداي-اق ىلەسپە تەحنولوگيالاردى دامىتۋ بولىپ تابىلادى. «ءبىز ارەس ستۋدەنتتەرىنىڭ SPE ومىرىنە بەلسەندى قاتىسۋىنا قۋانىشتىمىز. ستۋدەنتتەر وسى حالىقارالىق كوللابوراسيادا كوپتەگەن مۇمكىندىكتەردى كورەدى – سالا كاسىپقويلارى اراسىندا ءوز جوبالارى ءۇشىن مەنتورلاردى تابادى، سونداي-اق الەۋەتتى جۇمىس بەرۋشىلەرمەن تانىسۋعا تاماشا مۇمكىندىك الادى»، - SPE Atyrau Section 2020 پرەزيدەنتى بەرىك ۋاپ اتاپ ءوتتى.
ال ودان ءارى نە بولماق؟
ءساتتى تاجىريبەنىڭ ارقاسىندا APEC PetroTechnic جوعارى كوللەدجى «جاس مامان» جوباسى اياسىندا قازاقستاننىڭ باسقا 180 كوللەدجىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن ۇلگى بولدى. ارەس حالىقارالىق ستاندارتتاردى ەنگىزگەننەن كەيىن كوللەدجدەر سالالىق قۇزىرەتتىلىك ورتالىقتارىنا اينالا الاتىنىن جانە بارلىق سالا ءۇشىن ساپالى جۇمىستىڭ سارىنىن قويا الاتىنىن دالەلدەدى. قۇزىرەت ورتالىقتارىنىڭ بازاسىندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان كاسىپورىندار قىزمەتكەرلەرىنىڭ داعدىلارىن باعالاۋ جانە راستاۋ ءۇشىن حالىقارالىق سالالىق ستاندارتتار بويىنشا قۇزىرەتتەردى باعالاۋ ورتالىقتارى قۇرىلاتىن بولادى. وسىلايشا، سالالىق حالىقارالىق ستاندارتتاردى ەنگىزۋ ەسەبىنەن كاسىپورىنداردىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعان قىزمەتكەرلەرىن ولاردىڭ تالاپتارىنا سايكەس دايارلاۋ جانە قايتا دايارلاۋ بولىگىندە كاسىپورىندارمەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق قۇرىلاتىن بولادى. بۇل كوللەدجدەرگە كومپانيالاردىڭ وقۋ/ترەنينگتىك ورتالىعىنىڭ قىزمەتىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، بۇل كوللەدجدى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن قوسىمشا بيۋدجەتتەن تىس كىرىستى قامتاماسىز ەتەدى. ءدۋالدى وقىتۋ كەڭەيتىلەدى.
قازاقستاندىق مۇنايشىلار بەلسەندى قاتىسۋشىلارى بولىپ تابىلاتىن جاھاندىق نارىق وتاندىق كادرلاردى وزگەرتۋگە جانە جوعارى ساپا ستاندارتتارىنا تارتۋعا ماجبۇرلەيدى. ءبىلىم بەرۋ ۇلكەن جىلدامدىقپەن وزگەرەدى جانە وقۋ ورىندارى مەن وندىرىستىك كومپانيالاردىڭ ماڭىزدى مىندەتى بىرىككەن كۇش-جىگەردىڭ جانە بەلسەندى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ارقاسىندا تۇلەكتەر قۇزىرەتتەرىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى.
