ق. توقايەۆ: «ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز كوپتاراپتى ينتەگراسيادا»

Dalanews 17 قار. 2017 14:53 664

سەنات ءتوراعاسى قاسىم-جومارت توقايەۆ «استانا كلۋبىنىڭ» ۇلكەن ەۋرازيانىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق جانە مادەني ترانسفورماسيالانۋ ماسەلەلەرىنە ارنالعان وتىرىسىنا قاتىسىپ، جاھاندىق ماڭىزى بار ماسەلەلەر جونىندە ءوز ويىن ءبىلدىردى.
ق.توقايەۆ 13 قاراشادا «ەو – ۇلكەن  ەۋرازيا: ىنتىماقتاستىق پەن دامۋ ۆەكتورلارى» سەسسياسى اياسىندا ءسوز سويلەدى. بۇل جيىنعا تۇركيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى ابدۋللا گيۋل، چەحيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى ۆاسلاۆ كلاۋس جانە سلوۆەنيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى دانيلو تيۋرك قاتىستى.
ەۋرازياداعى ينتەگراسيالىق ۇدەرىستەردىڭ دامۋىندا قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى وزىندىك ماڭىزىن ارتتىرىپ وتىر. ق.توقايەۆ ەگەر بۇل جوباعا قازاقستان قاتىسپاسا، بۇل ۇزاق مەرزىمدى، جاقسى ۇيلەستىرىلگەن ستراتەگيانىڭ ناتيجەلى جۇزەگە اسۋى نەعايبىل. جۇڭگو جوسپارلارىنىڭ جۇزەگە اسۋى ەۋرازيادا عانا ەمەس، بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى ساياسي كۇشتەر مەن ەكونوميكالىق فاكتورلاردىڭ اراقاتىناسىن ەلەۋلى تۇردە وزگەرتۋى مۇمكىن.
سەنات باسشىسى ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعىن قۇرلىقتاعى ينتەگراسيالىق ۇدەرىستەرگە تولىقتاي تارتۋ قاجەتتىگىن، وعان ساياسي سەبەپتەر، اتاپ ايتقاندا سانكسيالىق قارسىلىقتار كەدەرگى بولىپ وتىرعانىن ايتتى. قازاقستان اقش، ەۋرووداق جانە رەسەي ۇستانىمدارىن جاقىنداتۋعا ىقپال ەتە الادى: «ارينە، بۇل قيىن مىندەت. ءبىز ونى وڭايلاتپايمىز. ول ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن كوپتەگەن ۋاقىت كەتەدى، ءبىراق، ول ماسەلەلەر شەشىلمەيىنشە، ەڭ بولماسا، الەمنىڭ وسى بولىگىندە ەركىن ساۋدا تۋرالى ايتۋ وڭاي بولمايدى».
14 قاراشادا پىكىرسايىس «ەۋرازياداعى گەوەكونوميكا: ۇساقتالعان موزايكا نەمەسە جوبالاردىڭ ورتاقتىعى» سەسسياسى اياسىندا جالعاسىن تاپتى. قازاقستان پارلامەنتى جوعارعى  پالاتاسىنىڭ ءتوراعاسى ءوز سوزىندە كوپتاراپتى، ونىڭ ىشىندە اسكەري-ساياسي سيپاتتاعى الۋان بىرلەستىكتەردىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىنا جان-جاقتى توقتالدى.
ول قازاقستان جانە ورتالىق ازياداعى باسقا ەلدەر ءبىر كەزدەردە قۇراما شتاتتار قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اۋعانستانعا باعىت العانىن قولداعانىن ەسكە سالدى. سەنات ءتوراعاسى بۇل شەشىم سول ايماقتاعى تاليبان ەكسپانسياسىنىڭ جولىن كەسۋدە وڭ ءرول اتقارعانىن باسا ايتتى.
بۇگىندە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ازيا قۇرلىعىنداعى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى بولىپ تابىلادى. بۇل اليانس ترانسفورماسيالانىپ، ءىس جۇزىندەگى يادرولىق مەملەكەتتەر ءۇندىستان مەن پاكىستاننىڭ قوسىلۋى ەسەبىنەن ۇلعايىپ وتىر. ق.توقايەۆ الۋان ءتۇرلى كۇن ءتارتىبى بار شىۇ ءدىني ەكسترەميزم، حالىقارالىق تەرروريزم جانە سەپاراتيزمگە قارسى بىرلەسكەن كۇرەستە امبەباپ ۇيىم رەتىندە زور الەۋەتكە يە ەكەنى تۋرالى ءوز ويىن جەتكىزىپ، بۇل ۇيىمنىڭ الداعى جۇمىستارىن ودان ارى جەتىلدىرۋ، زامانا بەدەرىندەگى كەز كەلگەن سىن-قاتەرگە توتەپ بەرۋدىڭ جولىن قاراستىرۋ قاجەتتىگىن جەتكىزدى.
«ءبىز قحر-دىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدا قاتىسۋىنان قاۋىپتەنبەۋىمىز كەرەك، ويتكەنى،  ول ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ مۇددەلەرىنەجاۋاپ بەرىپ وتىر»، - دەدى جۇڭگو تاراپىنان سەكەم الاتىن يدەيالار مەن ويلاردىڭ بارلىعىن جوققا شىعارماعان ق. توقايەۆ. ءتوراعانىڭ پىكىرىنشە، ەۋرازيادا رەسەي دە زور ءرول اتقاراتىن بولادى، بۇل اۋقىمدى مەملەكەتتى ەشقاشان تومەندەتۋگە بولمايدى ءارى ول مۇمكىن دە ەمەس. قازاقستان تۋرالى ايتقاندا، ءبىزدىڭ ەلىمىز ءوزىنىڭ رەسەي الدىنداعى وداقتاستىق مىندەتتەمەلەرىنەن ەش اينىمايدى جانە بارلىق سالاداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى جالعاستىرا بەرۋگە نيەتتى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار