ىبىراي بالا كەزىنەن باستاپ بىلىمگە جانە ءوز بەتىنشە وقىپ بىلۋگە بەيىم ەكەنىن بايقاتتى. كوپ وقىدى، رەسەي قوعامىنىڭ ءبىلىمدى ادامدارىمەن ءجيى ارالاسىپ تۇردى. ورىنبوردا وقىپ جۇرگەن كەزىندە شىعىستانۋشى عالىم ۆ.ۆ. گريگوريەۆپەن جاقىن تانىسىپ الدى. ول ءوزىنىڭ باي كىتاپحاناسىن ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ەركىن پايدالانۋىنا رۇقسات ەتتى. بىلىمگە قۇشتار جاس بوس ۋاقىتىنىڭ ءبارىن دە سول كىتاپحانادا وتكىزدى. بىلگەن ۇستىنە بىلە تۇسسەم دەگەن قۇمارلىق پەن ءوز حالقىما نەعۇرلىم كوبىرەك پايدا كەلتىرسەم دەگەن ابزال ارمانعا ۇمتىلىس جاس ىبىراي دىڭ ومىرلىك ۇستانىمىنا اينالدى.
ءوزىنىڭ مىنەز-قۇلقى جاعىنان قاراپايىم ءارى ەڭبەك سۇيگىش ەدى، كوپ وقىدى، وزگە حالىقتاردىڭ قول جەتكەن تابىستارىن نەعۇرلىم كوبىرەك بىلە تۇسسەم دەپ ارماندادى. العان ءبىلىمىن ءوز حالقىنىڭ پايداسىنا اسىرۋعا تالپىندى. 1857 جىلى ول ورىنبور شەكارا كوميسسياسى جانىنداعى مەكتەپتى التىن مەدالمەن ءبىتىردى.
ىبىراي ورىس، اراب، تاتار جانە پارسى تىلدەرىندە ەركىن سويلەي ءبىلدى. كەيىنىرەك حالىق اعارتۋشىسى رەتىندە ءوز ءبىلىمىن وزىنشە وقىپ، ارتتىرا ءتۇسۋدى بەلسەندى تۇردە جالعاستىرا ءتۇستى. دۇنيەجۇزى ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكتەرى ۆ. شەكسپيردىڭ، ي. گەتەنىڭ، د. بايروننىڭ، ا. پۋشكيننىڭ، ن. گوگولدىڭ، م. لەرمونتوۆتىڭ، ع. ءنيزاميدىڭ، ا. ءفيردوۋسيدىڭ، ءا. ناۋايدىڭ شىعارمالارىن زور زەيىن قويىپ وقىدى. ى. ءالتىنساريننىڭ پەداگوگيكالىق كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسۋىنا ورىس پەداگوگى ك. ۋشينسكييدىڭ جانە چەح ويشىلى يا. كومەنسكييدىڭ ەڭبەكتەرىمەن تانىس بولۋى يگىلىكتى اسەرىن تيگىزدى. ى. التىنسارين ورىستىڭ كورنەكتى دەموكراتتارى ن.گ. چەرنىشيەۆسكييدىڭ، ن.ا. دوبروليۋبوۆتىڭ، ا.ي. گەرسەننىڭ جانە باسقالاردىڭ شىعارمالارىمەن دە تانىس بولدى.
مەكتەپتى ءبىتىرىپ شىققان حالىق اعارتۋشىسى ى. التىنسارين ءۇش جىلداي اتاسىنىڭ قول استىندا كەڭسە قىزمەتكەرى بولىپ ىستەدى. وسى جىلدار ىشىندە ول ءوز حالقىنىڭ ساۋاتىن اشىپ، ءبىلىمىن كوتەرۋدىڭ اسا قاجەت ەكەنىن جەتە ءتۇسىندى.
