مۇنان سوڭ ەل پرەزيدەنتى اتىراۋ وبلىسىندا جۇرتشىلىقپەن كەزدەسكەندە «سينتەتيكا» ماسەلەسىنە تاعى دا توقتالدى. ءبىر ايدان كەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆ ق ر ىشكى ىستەر ءمينيسترىن قابىلدادى. ول ناشاقورلىق پەن ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەستىڭ ءۇش جىلعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىن ازىرلەپ جاتقانىن ايتتى. بۇل رەتتە ول 2022 جىلدىڭ ون ايىندا زاڭسىز اينالىمنان 12 تونناعا جۋىق ەسىرتكى، ونىڭ ىشىندە 212 كەلى سينتەتيكالىق ەسىرتكى زاتتارى تاركىلەنگەنىن ايتتى. 36 دارىلىك زەرتحانا مەن 43 ءدارى ارناسى جويىلىپ، دارى-دارمەك جارناماسى بار 1900 سايت بۇعاتتالعان.
وتكەن جىلدىڭ مامىر ايىندا جانە ق ر ءىىم ەسىرتكى قىلمىسىنا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى اسحات مۇحامەتقالييەۆ بريفينگتە قازاقستاندا ەسىرتكى قىلمىسىنا قارسى كۇرەس جانە ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋ شارالارىن جەتىلدىرۋ بويىنشا 2022-2023 جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسى قابىلدانعانىن ايتتى.
قۇجات ويىن-ساۋىق مەكەمەلەرىن، ساۋدا ورىندارىن، سونداي-اق، دارى-دارمەك اينالىمىن تەكسەرۋدى قاراستىرادى. سونىمەن قاتار، حالىقارالىق اينالىمداعى دارى-دارمەكتىڭ جاڭا تۇرلەرىن انىقتاۋ ءۇشىن مونيتورينگتىك ۆەدومستۆوارالىق توپ قۇرىلۋدا. بانكتەر مەن تولەم ۇيىمدارىنىڭ كۇدىكتى قارجىلىق وپەراسيالارى تەكسەرىلىپ، كۇدىكتى ەلەكتروندىق ءاميانداردىڭ يەلەرى باقىلاۋعا الىنباق. ينتەرنەتتەگى جارنامانى، گراففيتتى سۋرەتتەرىن جانە QR-كودتاردى بولدىرماۋ ءۇشىن قوعامدىق توپتار، ستۋدەنتتەر مەن جاستار اراسىندا الدىن الۋ بويىنشا ۇگىت-ناسيحات توپتارىن قۇرۋ جوسپارلانعان.
جالپى، «سينتەتيكا» تۋرالى بىلتىر كوكتەمىنەن باستاپ ايتىلا باستادى. بۇرىن 2011 جىلى ازىرلەنگەن ستراتەگيادا حيمياداعى يننوۆاسيالاردىڭ اسەرىنەن دارى-دارمەكتىڭ قولجەتىمدىلىگىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرعانى تۋرالى ايتىلعانىمەن، ول ەلەنبەي قالاتىن.
بىلتىر قاراشا ايىندا ەسىرتكى قىلمىسىنا قارسى كۇرەس باسقارماسىنىڭ باسشىسى باقىتجان ءامىرحانوۆ بريفينگتە ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەسكە ارنالعان «قاراسورا-2022» جەدەل-پروفيلاكتيكالىق ءىس-شاراسىنىڭ قورىتىندىسىن شىعاردى. وندا ول انىقتالعان دارىلىك زەرتحانالار سانى ءتورت جىلدا 3-تەن 55-كە دەيىن وسكەنىن ايتتى.
ۆەدومستۆونىڭ مالىمەتىنشە، ەلدە تاركىلەنگەن ەسىرتكىنىڭ 90 پايىزىنا جۋىعىن كاننابيس توبىنا جاتاتىن ەسىرتكىلەر قۇرايدى. اڭگىمە شۋ القابىندا جابايى وسەتىن قاراسورا تۋرالى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ ورتالىق جانە وڭتۇستىك وڭىرلەرىندەگى قاراسورانى ۇيىمداسقان تۇردە ءوسىرۋ تۋرالى بولىپ وتىر.
رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا، بيىل قازاقستان ەكسپورتقا سەگىز توننادان استام مورفين، 18 توننا تريمەريدين شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر.
جالپى، ەلىمىزدە ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس، ونى زاڭسىز اينالىمنان شىعارۋ بويىنشا زاڭنامالىق جانە تاجىريبەلىك جۇمىستار اۋەل باستان جۇرگىزىلىپ كەلەدى. مىسالى، 1997-1998 جىلدارعا ارنالعان «ەسىرتكىلەردى تەرىس پايدالانۋ مەن زاڭسىز تاراتۋعا قارسى كۇرەس جونىندەگى كەشەندى شارالار» ءبىرىنشى بولىپ ازىرلەندى. 1997 جىلدان باستاپ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ اگەنتتىكتەرى «قازاقستاندا ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس شارالارىن ينستيتۋسيونالدىق نىعايتۋ جانە جەتىلدىرۋ» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا قۇرال-جابدىقتار، كومپيۋتەرلەر مەن كولىكتەر بەرىلدى.
1998-1999 جىلدارى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەسىرتكىگە قارسى كۇرەس جانە قىلمىستىڭ الدىن الۋ جونىندەگى باسقارماسىنىڭ ايماقتىق جوباسى اياسىندا قازاقستان، قىرعىزستان جانە تاجىكستانداعى ەسىرتكى زاتتارى بار وسىمدىكتەردىڭ، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك، ورتالىق جانە شىعىس وبلىستارىندا جابايى وسەتىن قاراسورا مەن ەفەدرا وسەتىن اۋماقتارىنىڭ كومپيۋتەرلىك كارتالارى الىندى.
1998 جىلدىڭ شىلدەسىندە ناشاقورلىق پەن ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەستىڭ كەيىنگى ستراتەگياسىندا ايتىلعان ءتيىستى زاڭ قابىلداندى – ونىڭ نەگىزىندە باعدارلامالار، ستراتەگيالار، جول كارتاسى جاسالدى.
ەسىرتكى بيزنەسىمەن كۇرەس الاڭىندا بىرنەشە باعىت بار. بۇل حالىقارالىق ترانزيت – قازاقستان ارقىلى ورتالىق ازيادان، اتاپ ايتقاندا اۋعانستاننان رەسەيگە جانە ودان ءارى ەۋروپاعا ەسىرتكى جەتكىزۋدىڭ «سولتۇستىك جولى» وتەدى.
شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ەسىرتكىگە قارسى ستراتەگيالىق باعدارلامنى جۇزەگە اسىرۋدا. مىسالى، 2019 جىلى قاتىسۋشى ەلدەر Web وپەراسياسىن جۇزەگە اسىردى. ونىڭ ماقساتى شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ اۋماعىندا ەسىرتكىنى، ەڭ الدىمەن سينتەتيكالىق تەكتى جانە جاڭا پسيحواكتيۆتى زاتتاردى جەتكىزۋ مەن تاراتۋدى بۇزۋ، ەسىرتكى بيزنەسىندە ينتەرنەت-رەسۋرستار مەن ۆيرتۋالدى تولەم جۇيەلەرىن پايدالانۋدى بولدىرماۋ، تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولدى.
ارينە، قازاقستان ەسىرتكىنىڭ زاڭسىز اينالىمىنا قارسى كۇرەستە كوپتەگەن مەملەكەتارالىق باعدارلامالارعا ىنتىماقتاسادى جانە قاتىسادى. ءبىراق ەسىرتكىدەن ازات اۋماققا اينالۋعا تەك ءبىر جاعدايدا عانا – كۇشتەۋ شارالارىن جۇزەگە اسىرعاندا قول جەتكىزەمىز. بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسىن دا، وسى شارالارعا قاتىساتىن كوپتەگەن ادامداردى دا قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىنۋىمىز قاجەت. ازىرگە ەسىرتكى بيزنەسى قوعامدىق ماعىنادا ءبىر ەلدە دە، ترانسۇلتتىق دەڭگەيدە دە بيلىكتىڭ جوعارى ەشەلونىنداعى پاتروناتپەن بايلانىستى.
