جيىرما بەس قايتا اينالىپ كەلمە-ەس-ەس ساعا-ان...
ءان ۇزدىك-سوزدىق ءۇزىلىپ جەتتى. المانىڭ بويىن الدەبىر وكىنىش جايلاعانداي بولدى. كوزىنەن اققان جاس ەشتەڭەنى كورسەتپەي تۇمانداندىرىپ جىبەردى. قابىرعانى جاعالاي ءجۇرىپ توسەگىنە بارىپ جاتتى. «جيىرما بەس دەدى، ال مەن جيىرمادا عانامىن عوي، نەگە مەن بۇلاي اۋىردىم...» دەپ ويلادى ول توبەگە كوز تىگىپ جاتىپ، نeگە ءسابيت مۇنداي وڭباعان بولىپ شىقتى. الدە، گۇلزادا...». ەشتەڭەنىڭ بايىبىنا بارا الماعان ول شارشاڭقى كەيىپپەن ۇيىقتاپ كەتتى. الما ستۋدەنتتىك ءومىرىنىڭ قىزىقتى كۇندەرىنىڭ كۇيىنىشكە اينالاتىنىن قايدان ءبىلسىن. ءبارى دە اياق استىنان بولعان تويدان باستالدى.
بۇل سابيتكە تۇرمىسقا شىعىپ، ۇيلەنۋ تويى بولعان كۇنى، مۇنىڭ توركىنىنەن ەشكىم كەلمەگەن ەدى. بوتەن ورتامەن تانىمايتىن ادامداردىڭ اراسىندا قالعان ول جالتاقتاپ سابيتكە قاراي بەردى. ءيا، اكە-شەشەسى كەلە المادى. قانداي وكىنىشتى. ودان كەيىنگى جاعدايى مىناۋ. ءالى وقۋىن اياقتاۋ كەرەك. ال، بۇل بولسا، اياعىنىن اۋىرلاپ، ەكىقابات بولعانىنا التى اي بولعان كەزدە سوقىرشەك بولىپ، وتا جاساۋعا تۋرا كەلگەن ەدى. سودان بەرى قاراي ەكى جارىم ايدىڭ ءجۇزى بولىپتى. كۇننەن-كۇنگە بالانىڭ دا سالماعى ءوسىپ بارا جاتىر، ءىشىنىڭ كەسىلىپ قايتا تىككەن جەرى دە كەرىلىپ جانىنا باتىپ اۋىرادى.
المانىن سورىنا وراي كۇيەۋى دە ءبىر تىنىمسىز، جەڭىلتەكتەۋ بولىپ شىقتى. بۇل توسەك تارتىپ جاتقان ادامنىڭ كۇيىن كەشىپ، قوزعالۋعا ال-دارمەنى جوق. كۇن ۇزاك توبەگە قاراپ جاتقاندى عانا بىلەدى. كەي-كەيدە جالىعىپ ۇيىقتاپ تا كەتەدى. الدەكىم ەسىكتى تارسىلداتا سوقتى. الما ۇيكىسىنان شوشىپ وياندى. جاعالاي بارىپ ەسىككە جەتىپ، اشىپ ەدى قۇربىسى گۇلزادا ەكەن.
– كۇيەۋىن قايدا؟ – دەدى ول ءاي-شايى جوق.
– بىلمەيمىن.
– بىلمەگەنى نەسى... الاياعىڭا سالەم ايت. اقشانى اكەلسىن، بولماسا سىرعامدى قايتارسىن. الما الدەنە دەپ اۋزىن اشىپ ۇلگەرگەنشە، گۇلزادا ءتۋفليىن توقىلداتا باسىپ كەتىپ تە قالدى. وسى تۇرعانىنىڭ ءوزى كۇش ەدى، ەنتىگىپ توسەگىنە جاتا كەتتى.
«ءبىر اينالدىرعاندى شىر اينادىرادى» دەمەكشى، بۇلاردىن باسىنا تاعى دا ءبىر ءىس تۇسكەن ەدى. وسىدان ءبىر جىل بۇرىن بولعان وقيعانى كوز الدىنا كەلدى. ادەتتەگىدەي گۇلزادانىڭ كۇيەۋىنىڭ تۋعان كۇنى ءوتىپ جاتتى.
كەشكە بۇلار دا كەلگەن. كەش يەسى نۇرلىبەك ەرەكشە ءوڭدى جىگىت ەدى. قيىلعان قارا قاستارى، باقىرايعان ۇلكەن ادەمى قارا كوزدەرى، قىر مۇرىنى، جۇقا ەرىنى ءبارى-بارى اسا ءبىر جاراسىمدىلىق تانىتاتىن. ونىڭ جانى دا ادەمى، يناباتتى بولاتىن. ۇيالشاق بولعاندىقتان، ۇنەمى كوزىن تومەن ءتۇسىرىپ سويلەيتىن. مومىنداۋ كەلگەن بۇنى گۇلزادا ەركىنە ابدەن كوندىرىپ العان. وتىر دەسە وتىرادى، تۇر دەسە تۇرادى. توي ۇستىندە ءسابيت ەسىپ سويلەپ وتىردى. ءتىپتى، كەي-كەيدە شامادان تىس ءبوسىپ تە جىبەرەدى. الما اقىرىن عانا ونىڭ تىزەسىنەن ءتۇرتىپ قالدى. ءبىراق، ونى ەلەن قىلار ءسابيت جوق. اينالاسىنداعىلارعا قۇر تىلىمەن قۋىرداق قۋىرۋعا اينالعان. «بيزنەسمەن»، «كوممەرسانت» ەكەنىن ايتىپ، الدەبىر «فيرماسىن» ايتىپ شالقىپ وتىر.
المانىڭ كوزى گۇلزاداعا ءتۇسىپ كەتىپ ەدى، ول سابيتكە ىشىپ-جەپ تەسىلە قاراپ قالىپتى. مۇنى ءسابيت تە بايقاعانداي... الما اۋىر كۇرسىندى. «اقىرىنىڭ قايىرىن بەرسىن...» دەپ ويلادى ول ىشتەي. سونىمەن تۋعان كۇندى تويلاۋدىڭ العاشقى ءساتى دە اياقتالىپ، جۇرت سىرتقا دەمالۋعا شىعىپ جاتتى. الما قاسىنداعى ەكى-ۇش قىزبەن بىرگە داستارحاندى جيناقتاي باستادى. بولمەنىڭ ىشىندە ادام كوپ، قاپىرىق بولعاندىقتان ول بالكونعا بەتتەدى. كەنەت... كەنەت الدەكىمدەردىڭ كۇبىرلەگەن ءۇنىن ەستىگەندەي بولدى. تانىس داۋىستار...
– ءيا، مەن ساعان بۋنى بەس قوي عىپ قايتارامىن!
– ءوزىن بىلەسىڭ عوي، نۇرلىبەك جۇمىسسىز، مەنىڭ جالاقىم كۇنكورىسكە جەتپەيدى. تەك ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا عانا قالسىن.
– بوپتى!
الما بالكونعا شىعىپ كاراپ ەدى، ءسابيت گۇلزادانى كۇشاقتاپ تۇر ەكەن. جالما-جان قولىن تارتىپ العان كۇيى، ساسقالاقتاپ بولمەگە كىرىپ كەتتى. بۇل گۇلزادانىڭ قاسىنا بارىپ تۇردى. ىرجالاقتاي كۇلگەن گۇلزادا ەكى ەلى اۋزىن ارەڭ جيناپ، ساۋساعىنىن اراسىنا قىستىرعان تەمەكىسىن ءبىر سوردى دا:
– نەمەنە، قىزعانىپ كەتتىڭ بە؟ – دەپ سۇرادى.
– جوق...
ءبىراق، المانىن كوكەيىندە «سەندەر ءوزارا نەگە كەلىسىپ جۇرسىڭدەر» دەگەن وي تۇرسا دا، سۇراۋعا باتا الماي، ءۇنسىز قالدى...»
ءيا، سول جولى سابيتكە گۇلزادا كۇلاعىنداعى التىن سىرعاسىن شەشىپ بەرگەن ەكەن. مۇنى كەيىننەن ءبىلدى. كۇيەۋىنەن سۇراعان كەزدە، ول: «فۋي، مەن ول سىرعانى ساتىپ جىبەردىم دە اقشاسىنا اراق ءىشىپ قويدىم. اقىماك، سىرعاسىن بەرگەن وزىنەن كورسىن»، – دەگەن ەدى شىمىرىكپەستەن.
ال، گۇلزادانىڭ ادۋىندى، سويقان مىنەزىن بىلەتىن الما ىشتەي ءبىر پالەنىن باستالعانىن سەزدى. شىنىندا دا، گۇلزادا ءجيى كەلگىشتەپ كەتتى. قايتا-قايتا سابيتپەن سىرتقا شىعىپ جەكە سويلەسۋدى شىعاردى. كۇيەۋىنىڭ جانىنا نە جەتپەيتىنىن ويلاپ، الما دال بولدى. قۇدايعا شۇكىر، اتا-ەنەسى ءجيى قاتىناسىپ، كومەكتەسىپ تۇرادى.
ىشەرگە تاماقتارى توق، كيەرگە كيىمدەرى ءبۇتىن. ءبىراق، ايتەۋىر ءسابيت تىم جەڭىلتەك. ۇنەمى ءوڭى كاشىپ، وزىنەن-وزى دەگبىرسىزدەنىپ تۇرادى. ءتىپتى، كەيدە جانىن قويارعا جەر تاپپاي تىنىشسىزداناتىن دا ادەتى بار. سونىمەن نە كەرەك، گۇلزادا ءسابيتتىڭ سوڭىنا ءبىرجولا ءتۇسىپ الدى. اقىرى، اۋداندىق ىشكى ىستەر باسقارماسىنا ارىز جازىپتى. وقيعاعا كۋاگەر نۇرلىبەك بولىپ شىعا كەلگەن. بۇل قۋدالاۋ، المانىن كازىرگى جاعدايىمەن تۇسپا-تۇس كەلگەنى قيىن بولدى. تاعى دا ەسىك قاعىلدى، سۇيرەتىلىپ بارىپ ەسىك اشىپ ەدى، ءسابيت ەكەن.
– كەلدى مە، تاعى؟ – دەپ سۇرادى ول. كىمدى سۇراپ تۇرعانى تۇسىنىكتى ەدى، الما باسىن يزەدى.
– پوليسياگا بارىپ كەلدىم، – دەدى ءسابيت از ۇنسىزدىكتەن كەيىن، – 8000 تەنگەنىن سىرعاسىن 90000 تەڭگە قىپ قايتاراسىن دەپ وتىر.
– نەمەنە؟!
الما شوشىپ كەتتى.
– ەسىڭ دۇرىس پا، ماعان دارى-دارمەككە دە اقشا كەرەك قوي. بۇگىن-ەرتەڭ بوسانعالى وتىرمىن. ۇيدەن كەلگەن اقشانىڭ ءبارىن بەرۋگە تۋرا كەلەدى عوي.
– ەندى نە ىستە دەيسىڭ. وسىمەن قۇتىلسام دا جاقسى. ايتپەسە سوتتالامىن، – دەدى ءسابيت جىلاپ جىبەرىپ، – الما، ساعان اكە-شەشەن اپەرگەن التىن سىرعان بار ەدى عوي. سونى...
– نەمەنە، سونى...
ارعى جاعى ايتىلماسا دا تۇسىنىكتى ەدى. الما ورنىنان سۇيرەتىلە تۇردى. جاستىعىنىن استىنا شەشىپ قويعان سىرعاسىن كولىنا الدى دا ءبىراز قيماي قاراپ تۇردى... بۇل سىرعاعا گۇلزادانىڭ كوزى تۇسكەن ەدى، تالاي قىزىققان ەدى. ويى بەلگىلى بولدى. ءسابيت ارقىلى العىزباقشى.
بۇلار بارلىعى دا جاتاقحانادا تۇراتىن. نۇرلىبەكتەردىڭ بولمەسى ۇستىنگى قاباتتا بولاتىن. ول باسقىشپەن قينالا كوتەرىلدى. اياعىنان ءال كەتىپ بارادى. ونىڭ ۇستىنە، تۇنەۋكۇنى دارىگەر «مەرزىمىنەن بۇرىن بوسانىپ قالاسىز با دەپ قورقامىن، بايقاڭىز» دەپ ەسكەرتكەن بولاتىن. ءا، مىنە، بولمەگە دە جەتتى. ەسىكتى يتەرىپ ەدى، اشىق تۇر ەكەن. نۇرلىبەك تەليەۆيزور كورىپ جاتىر ەكەن، ورنىنان اتىپ تۇردى. جالما-جان بۇنى وتىرعىزىپ جاتىر. گۇلزادا بالكوندا تەمەكى تارتىپ تۇر.
– كەلگەن كىم؟ – دەپ داۋىستادى ول كۋيەۋىنە.
– الما عوي. جايشا ما؟ – دەدى ىشكە كىرگەن گۇلزادا شاشىن ادەمىلەپ قويىپ.
– گۇلزادا، – دەدى الما اقىرىن عانا، – مەن بىلەمىن، ساعان قيىن ەكەنىن. – ءبىراق، سەن ەكى اپتا توسا تۇراسىڭ با؟ مەنىڭ ۋاكىتىم جاقىن قالدى. اقشا ماعان كەرەك بولىپ تۇر. ۇيدەن مامامدى شاكىرتامىن. اقشاڭدى سول كەزدە قايتارايىق. ايتپەسە، مىنانى ال، ساعان ۇناۋشى ەدى عوي. باعاسى دا وتە كىمبات. «التىن-كۇمىس تاس ەكەن، ارپا-بيداي اس ەكەن» دەگەن عوي، كىشكەنتاي سىرعاعا بولا بەت جىرتىسپايىق... سىرعا، جۇزىك دەگەن جوعالىپ تا جاتادى.
– گۇلزادا، الما دۇرىس ايتادى، – دەپ نۇرلىبەك بىردەڭە دەي بەرگەنى سول-اق ەدى، ايەلى ونى الا كوزىمەن ءبىر-اق اتتى.
– جاپ اۋزىڭدى! سويلەمەي وتىر. اكەل سىرعانى.
گۇلزادا سىرعانى جۇلىپ الدى.
– سىرعامەن بىرگە، انا موينىڭداعى التىن القانى دا بەرەسىڭ، – دەدى نىقتاپ. سەنىڭ كۇيەۋىننىڭ ماعان ىستەگەنى جەتەدى.
الما القانى موينىنان اعىتىپ قولىنا ءۇستاتتىۇ
ءىس وسىمەن تىنبادى. گۇلزادا كوسىمشا 90000 تەڭگەنى دە قايتارىپ العان ەدى. ءسابيتتىن شەشەسى كەلىپ، بالاسىنىڭ تۇرمەدەن امان-ەسەن قالقانىنا قۋانىپ، كىشىگىرىم توي جاسادى. سودان بەرى ەكى-ۇش جىلداي ۋاقىت وتكەن ەدى. ۋاقىت ەمشى دەگەن ءسوز راس ەكەن. قيىندىق اتاۋلى كورگەن تۇستەي بولىپ وتە شىقتى. بارىبىردە الما تاڭەرتەن ەرتە جۇمىسقا بارۋ ءۇشىن ايالداماعا شىققانى سول ەدى، الدەكىم اتىن داۋىستاپ شاقىرعانداي بولدى. جالت كاراپ ەدى، نۇرلىبەك ەكەن.
– نۇرلىبەك، كايدان ءجۇرسىڭ؟ قالىڭ قالاي؟
اماندىق-ساۋلىقتان كەيىن، از-كەم ءۇنسىز تۇرعان ول جۇتىندى دا:
– الما، ءبىزدى كەشىرەسىڭ بە؟ – دەپ سۇرادى.
– نە ءۇشىن؟
– سەن باياعىدا كەلىپ، جاعدايىندى ايتىپ وتىنگەندە، گۇلزادا كونبەي قويىپ ەدى، ەسىندە مە؟
– A-ا، ءيا ەسىمدە. ءقازىر، گۇلزادا جوق، كايتىس بولعان. ول سودان كەيىن وكپەسىنەن قاتتى اۋىردى. توسەك تارتىپ جاتىپ قالدى. بارماعان جەر، قارالماعان دارىگەر جوق. التىندارىنىڭ ءبارىن قاراجات ءۇشىن ساتىپ جىبەردىك. ول وكپەسىنەن بالا كەزىنەن اۋىراتىن ەدى عوي. مۇمكىن تاعدىردىڭ جازۋى سولاي بولعان شىعار، كىم بىلەدى...
نۇرلىبەك جىلاپ جىبەردى. الما ونى كاتتى اياپ كەتتى. ەشتەڭە دەمەستەن، با- سىن ءۇنسىز عانا يزەي سالىپ، كەشىرگەنىن كوزكاراسىمەن ءبىلدىردى دە كەرى بۇرىلىپ جۇرە بەردى.
«جيىرما بەس كايتا اينالىپ كەلمەس ساعان»، – دەگەن ءان جولدارى ويىنا ورالا بەردى. ول بويىنان ءبىر اۋىر جۇك تۇسىرگەندەي جەنىلدەنگەن سەزىمدە ەدى.
راۋشان HۇFمانبەكوۆا.
