الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆ مىرزانىڭ نازارىنا!
كۇنى كەشە عانا ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن دۇركىرەتىپ وتكىزدىك. قان مايداندان وت كەشكەن ارداگەرلەرگە مەملەكەت تاراپىنان قۇرمەت كورسەتىلدى. اكىم-قارالار وزدەرىنە قاراستى ايماقتارداعى ارداگەرلەردىڭ ءبارىن باسپانامەن قامتىپ، قۇرمەت كورسەتكەنىن ايتىپ جوعارىعا ەسەپ بەرگەنىنە كۋا بولدىق. ءقازىر جىل وتكەن سايىن ارداگەرلەردىڭ قاتارى سيرەپ بارادى. ەندى ون جىلدا تولارساقتان قان كەشكەن باتىرلاردى قولىمىزعا شام الىپ ىزدەسەك تە تاپپاي قالۋىمىز مۇمكىن. سوندىقتان كوزى تىرىسىندە ولارعا قۇرمەت كورسەتۋىمىز ورىندى.
الماتىدا باسپاناعا قول جەتكىزە الماعان ارداگەر بار دەسەك، سەنبەۋىڭىز مۇمكىن. شەنەۋنىكتەر ون جەردەن ارداگەرلەردىڭ جاعدايىن جاسادىق دەسەك تە، الماتىدا باسپانا زارىن تارتىپ جۇرگەن ءبىر قارت جاۋىنگەر بار ەكەن. تاياۋدا رەداكسيامىزعا توقساننىڭ تورتەۋىنە كەلگەن قارت جاۋىنگەر باياحمەت حۋساينوۆتىڭ قىزى گۇلميرا حۋساينوۆا اكەسىنە قاتىستى مۇڭ-مۇقتاجىن ايتىپ، باسىنداعى جاعدايدى جوعارىعا جەتكىزۋگە ءوتىندى.
[caption id="attachment_10617" align="alignright" width="252"]
ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرى باياحمەت حۋساينوۆ[/caption]
– اكەمىز باياحمەت حۋساينوۆ ۇلى وتان سوعىسىنا باستان-اياق قاتىسىپ، وتان الدىنداعى بورىشىن ابىرويمەن اتقارعان ارداگەرلەردىڭ ءبىرى. ول 1941 جىلى سوعىسقا اتتانىپ، №713 لەنينگراد اتقىشتار پولكىنىڭ ساپىندا نەمىس باسقىنشىلارىنا قارسى جان اياماي كۇرەسكەن. 1943 جىلى اكەمىز اۋىر جارالانىپ جارتى جىلداي اسكەري گوسپيتالدا جاتىپ ەمدەلەدى. جاراقاتى جازىلعاننان كەيىن قايتادان مايدان دالاسىنا اتتانىپ، سوعىس اياقتالعانشا سۇراپىل سوعىستىڭ بەل ورتاسىندا بولدى. مەنىڭ بۇل ءسوزىمدى اكەمىزگە بەرگەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ەكىنشى دارەجەلى مەدالى جانە بەرليندى الۋ ءۇشىن بەرىلگەن مەدالى ايقىن دالەل بولا الادى. بۇدان باسقا ءار جىلدارى ۇكىمەت تاراپىنان ماراپاتتار الىپ تۇردى. سوعىس اياقتالعاننان كەيىن اكەمىز تۋعان جەرى قوستاناي وبلىسى، سارىكول اۋدانى، قاراوبا اۋىلىنا ورالىپ، ءتۇرلى جۇمىستاردى اتقارىپ، ءوزىنىڭ سوعىسقا قاتىسقانىن بۇلداماي ءومىر ءسۇردى. شاۋ تارتىپ، ەڭبەككە جاراماي قالعان ساتىندە قوستاناي قالاسىندا تۇراتىن ءسىڭلىم گۇلايىم حۋساينوۆانىڭ قولىندا تۇردى. كەيىننەن ءسىڭلىم ومىردەن وتكەننەن كەيىن اكەمدى ءوز قولىما الدىم. سودان بەرى اكەم مەنىڭ قولىمدا تۇرىپ كەلەدى. ول كىسى سوعىس ارداگەرى رەتىندە مەملەكەتتەن ەشقانداي كومەك العان ادام ەمەس. وزگە ارداگەرلەر ءۇي الىپ، كولىك ءمىنىپ جۇرگەندە اكەمىز دۇنيەگە قىزىقپاي جۇرە بەردى. ءقازىر قارتايعان شاعىندا الماتى قالاسى، مەدەۋ اۋدانىنداعى مەنىڭ شاعىن ۇيىمدە تۇرىپ جاتىر. اكەمىز قارتايىپ، ءوز بەتىنشە ءجۇرىپ-تۇرۋى قيىنداپ كەتتى. سوعىستىڭ بەل ورتاسىندا بولىپ، ءتۇرلى دەنە جاراقاتىن العان اكەمىز مەملەكەتتەن باسپانا الا الماي كەلەدى. وسىدان جەتى جىل بۇرىن الماتى قالاسى تۇرعىن ءۇي دەپارتامەنتىنە اكەمىز ءۇي سۇراپ بارعانىندا باسشىلار «الماتى قالاسىندا كەمىندە بەس جىل تۇرماعان ارداگەرگە باسپانا بەرە المايمىز» دەپ شىعارىپ سالعان ەدى. كەيىننەن بەس جىل بولعاننان كەيىن دە ارىز جازىپ، ءوتىنىش تاستادىق. ءبىراق وتىنىشىمىزگە قاتىستى ماردىمدى جاۋاپ الا المادىق. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ اتىنا حات جازعانىمىزدا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى الماتى قالاسى اكىمدىگى ءوتىنىشىمىزدى قاراستىراتىنىن ايتىپ حات جازعان ەدى. سول كەزدە ءۇمىتىمىز ويانعانداي بولدى. سول كەزدە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى بولعان يمانعالي تاسماعامبەتوۆ مىرزا مەدەۋ اۋدانى اكىمدىگىنە ءبىزدىڭ ءوتىنىشىمىزدى قاراستىرۋدى تاپسىرعان ەدى. ءبىراق بۇدان ەشقانداي ناتيجە بولعان جوق. ۇلى جەڭىستىڭ 75 جىلدىق قارساڭىندا الماتى قالاسى تۇرعىن ءۇي دەپارتامەنتى باسشىسىنا حات جازعانىمىزدا دەپارتامەنت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ت.ىزماعانبەتوۆ مىرزا الماتى قالاسى بويىنشا 19369 ادام تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعانىن ايتا كەلە، اكەمىزدى الەۋمەتتىك تۇرعىدان از قامتىلعان توپتىڭ قاتارىنا جاتقىزىپ، 8498ء-شى بولىپ كەزەككە قويعاندارىن حابارلاپ، حات جولداپتى. ال قالا باسشىسى احمەتجان ەسىموۆ بولسا جەڭىس مەرەكەسى قارساڭىندا مەملەكەت باسشىسىنا الماتىداعى سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ ءبارى باسپانامەن قامتىلعانىن ايتقانىن ەستىدىك. جەڭىستىڭ 75 جىلدىق مەرەكەسى جىل اياعىنا دەيىن تويلاناتىنى بەلگىلى. وسى رەتتە قالا باسشىسى احمەتجان سماعۇلۇلىنا اكەمىزدىڭ ماسەلەسىن وڭ باعىتتا شەشىپ بەرۋى ءۇشىن «قالا مەن دالا» گازەتى ارقىلى ءوتىنىش ايتامىن. بۇگىندە اكەمىزدىڭ دەنساۋلىعى كۇننەن-كۇنگە ناشارلاپ بارا جاتىر. ءومىرىنىڭ سوڭىندا جەكە ۇيىندە كۇتىم جاساپ، ءتاۋىر جاعدايدا ءومىر سۇرگەنىن قالايدى، – دەپ قارت مايدانگەردىڭ قىزى گۇلميرا حۋساينوۆا مۇڭىن شاقتى.
ارداگەر تۇرىپ جاتقان شاعىن عانا ۇيگە بارعانىمىزدا وزدىگىمەن ءجۇرىپ-تۇرىپ، سويلەۋدەن قالعان اقساقال بىزگە ىمداپ ءبىراز دۇنيە ايتقىسى كەلدى. ءبىراق تۇتىعىپ، ويىن جەتكىزە العان جوق. مايدانگەر قارتتىڭ سوعىسقا قاتىسقانى ءۇشىن العان مەدالدارىمەن وزگە قۇجاتتارىمەن تانىسىپ، ارداگەردىڭ حال-احۋالى وتە قيىن ەكەنىنە كوز جەتە ءتۇستى. وسى رەتتە الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆ مىرزا باياحمەت حۋساينوۆقا قول ۇشىن بەرىپ، ماسەلەسىن شەشىپ بەرەتىنىنە سەنىم بىلدىرەمىز.
نۇرلان جۇماحان.
