Freedom Finance Global компаниясы Қазақстан Республикасындағы әуе қатынасы нарығын ауқымды зерттеуге бастамашы болды. Оның барысында жолаушылар авиатасымалына қатысушылардың нысандары мен қызметі талданды, сондай-ақ халық саны 50 мыңнан асатын еліміздің барлық қалаларынан 18-ден 55 жасқа дейінгі 3 000-нан астам азаматқа сауалнама жүргізілді.
Зерттеу нәтижелері бойынша көлік құралдарының басқа түрлерімен салыстырғанда ұшақтың туризм мен демалыс мақсатында жиі пайдаланылатыны анықталды (тиісінше 49% және 57,7%). Сауалнамаға қатысушылардың жартысынан астамы ел ішінде ұшуға 15 000 теңге (52,7%), әрбір төртінші адам - 15 001 теңгеден 20 000 теңгеге дейін (23,4%), ал әрбір оныншы адам - 20 001 теңгеден 30 000 теңгеге дейін (12,6%) жұмсауға дайын екенін айтты. 30 000 теңгеден астам қаржы жұмсауға қарсы емес адамдардың үлесі 11,2% -ды құрады.
Сауалнамаға қатысушылардың басым бөлігі елден тыс ұшуға 50 001 теңгеден 100 000 теңгеге дейін жұмсауға дайын (28,4%). Әрбір төртінші респондент билет құнының 100 001-250 000 теңге шегінде болуын орынды деп есептейді (26,1%). Сапарға 250 000 теңгеден астам қаржы жұмсауға келісетіндердің үлесі 16,7% -ды құрады.
Қазақстандықтар көбінесе ТМД елдеріне (54,5%) және Таяу Шығыс елдеріне (42,2%) ұшады. Азия және Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне баратындардың үлесі 16,8% -ды құрады. Сұралғандар Еуропалық Одақ елдеріне сирегірек ұшады (10,4%). ТМД-да ең көп баратын ел Ресей (41,5%), Таяу Шығыста - Түркия (32,6%), Оңтүстік-Шығыс Азияда - Таиланд (6,4%) және Қытай (5,8%), Еуропада - Германия (4%) болып шықты. Басқа елдерді көрсеткендердің үлесі 2,9% құрады және респонденттер көбінесе Украина, АҚШ, Швейцария және Мальдивтерді атаған. Ең көп ұшатын 5 бағыт Ресей (41,5%), Түркия (32,6%), БАӘ (12,2%), Өзбекстан (9,8%) және Мысыр (8%) болып шықты.
Сауалнамаға қатысушылардың 22,3% авиа ұшу кезіндегі проблемалар мен қиындықтарға тап болады. Зерттеуге қатысушылардың 70%-ында ешқандай проблемалар мен қиындықтар туындамайды, ал қазақстандықтардың 7,7% осы сұраққа жауап беруге қиналды. Ұшу кезінде респонденттер кездесетін проблемалардың бірінші үштігіне рейстерді кідірту және алып тастау (60,4%), тіркеуге және қауіпсіздікті тексеруге ұзын кезектер (53,8%), сондай-ақ әуежайдағы қызметтер мен тауарлардың жоғары бағасы (43,9%) кіреді.
Air Astana қызметтерін қазақстандықтар пайдаланатын авиакомпаниялар арасында абсолютті көшбасшы болып табылады. Мәселен, оның қызметін ең болмағанда бір рет пайдаланғандардың үлесі 71,2% -ды құрады: шетелге ұшу үшін - 45%, ел ішінде - 43,5%. Ел ішінде және одан тысқары жерлерге ұшу үшін ең болмағанда бір рет пайдаланылған әуе компанияларының топ-3-іне қазақстандық FlyArystan және Scat компаниялары кірді. Шетелдік авиакомпаниялар арасында Turkish Airlines пен «Аэрофлот» көш бастап тұр.
Респонденттер басқа таңдау болған жағдайда бас тартатын әуе желілері арасында жергілікті әуе желілерін - Scat (18,1%), FlyArystan (13,3%), AirAstana (13,3%) және QazaqAir (9,6%) жиі атап өтеді. Қазақстанда танымал емес «Жетісу» және «Южное Небо» (Southern Sky) компанияларының үлесі тиісінше 6,6% және 6% құрады. Респонденттердің қазақстандық авиакомпаниялардың көпшілігін - Scat, FlyArystan, QazaqAir және «Жетісуді» пайдаланбауының басты себептерінің бірі осы компаниялардың нашар беделі болды. Олардың қызметін пайдаланушылар ұшақтардың нашар жағдайына (FlyArystan қоспағанда) және жайлылықтың төмен деңгейіне («Жетісу» қоспағанда) шағымданды.
Air Astana клиенттері рейстердің жиі кідіруі мен тоқтатылуына, жасырын алымдар мен қосымша төлемдерге, сондай-ақ белгілі бір бағыттардың болмауына жиі шағымданды. Респонденттердің ресейлік «Аэрофлот» және «Азимут» компанияларының қызметтерін пайдаланбау себептерінің топ-3-іне компания беделінің нашарлығы, қажетті әуежайларда рейстердің болмауы және ұшақтар паркінің онша жақсы болмауы кірді.
Респонденттер көбінесе пайдаланатын авиакомпаниялардың ақылы қосымша қызметтерінің топ-3-іне багаж сервистері (ақылы/қосымша/габаритті емес; 54,4%), тіркеу кезінде орын таңдау қызметтері (37,7%) және тамақтану (ақылы/қосымша; 23,8%) кірді. Авиарейстердің жолаушыларына көбінесе әуежайға және әуежайдан трансфер (16,3%), ұшу алдындағы және паспорттық бақылаудан жылдам өту (Fast Track; 16,3%) және басымдықпен/жеделдетілген тіркеу қызметтері (14,2%) жетіспейді екен.
Авиабилеттерді сатып алу бойынша ең танымал агрегатор-алаңдар Kaspi Travel (71,9%), Aviata - 43,8% және Aviasales - 42,5% екен. Авиабилеттерді сатып алу үшін ең танымал туристік агенттіктер - ht.kz (27,6%), «Казтур» (23,9%), «Поехали с нами» (18,2%). «Басқалар» санатында Fun Sun, Transavia, Sun Travel, Palmatour, «Роза ветров» және «Гранд тур» жиірек аталды.
Сауалнамаға қатысушылардың басым көпшілігі үшін ұшақпен ұшу үшін ең маңызды шарт авиабилет құнының төмендеуі болды - 64%. Шалғай өңірлерге ең жақсы қолжетімділік сауалнамаға қатысушылардың 23,9% -ы үшін маңызды.
Зерттеуге қатысушылардың 60% -ынан астамы ұшаққа билеттер негізсіз қымбат деген пікірмен келіседі (30% -ы толық келіседі, 30,4% -ы келіседі). Қолдау деңгейі бойынша екінші орында жиі кідірістер мен рейстерді алып тастау саяхатты жоспарлауға кедергі келтіреді деген пайым тұр - 59,5% белгілі бір дәрежеде келіседі. Үшінші орында - қызмет көрсету және сервис сапасы төмен ескірген өңірлік әуежайлар (52,4%).
«Авиацияның дамуы клиенттердің қанағаттанушылығына әсер ететін бірқатар проблемаларға тап болады. Билет құнының жоғары болуы көптеген қазақстандықтардың ұшудан бас тартуының негізгі себебі болып қала беруде. Бұл субсидиялар мен лоукост-модельдерді енгізу қажеттігін растайды. Сондай-ақ жолаушылар рейстердің кідіруіне, тіркеуге ұзақ кезектерге және әуежайларда көрсетілетін қызметтердің жоғары бағасына тап болады, бұл авиакомпанияларға деген сенімнің жалпы деңгейін төмендетеді.
Осы қиындықтарға қарамастан, салада маңызды оң үрдістер байқалады. FlyArystan сияқты лоукостерлер клиенттерге саяхаттың неғұрлым үнемді нұсқаларын ұсына отырып, ұшулардың қолжетімділігін арттыруда басты рөл атқарады. 2023 жылы FlyArystan 3,7 млн жолаушыны тасымалдады, бұл айтарлықтай жетістік болып табылады. Бұдан басқа, әсіресе ТМД, Таяу Шығыс және Азия елдеріне рейстер географиясы кеңейіп, бұл Қазақстанның жаһандық кеңістікке кірігуіне ықпал етеді», - деп атап өтті Freedom Finance Global талдаушысы Ансар Абуев.
