Izraıldiń Iranǵa qarsy áýe shabýyly Taıaý Shyǵystaǵy ahýaldy kúrt ýshyqtyrdy. Saıasattanýshy Ǵazız Ábishev atalǵan áreketti uzaq jyldar boıy qordalanǵan geosaıası shıelenistiń zańdy jalǵasy dep baǵalasa, munaı-gaz sarapshysy Oljas Baıdildinov Irannyń munaı ınfraqurylymynyń aman qalǵanyn, alaıda ıadrolyq nysandar men ǵylymı áleýetke kelgen soqqy Tegerannyń josparlaryn birneshe jylǵa shegerýi múmkin ekenin aıtady.Taıaý Shyǵys jańa qaqtyǵys kezeńine aıaq basty ma? Dalanews.kz sarapshylar pikirin negizge ala otyryp, jaǵdaıdy jan-jaqty saralady.
Izraıl bıliginiń resmı málimdemesi
Izraıl bıliginiń málimdeýinshe, áskerı operasıanyń basty maqsaty – Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasyn álsiretý jáne odan tónetin qaýiptiń aldyn alý.
“Biz Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasynyń júregine soqqy jasadyq. Atap aıtqanda, Natanz qalasyndaǵy ýran baıytý ortalyǵy men balıstıkalyq zymyrandar jasaýǵa baǵyttalǵan jobalardy nysanaǵa aldyq. Sondaı-aq ırandyq ıadrolyq ǵalymdarǵa da soqqy jasaldy”, — dedi Izraıl premer-mınıstri Bınámın Netanáhý halyqqa joldaǵan vıdeoúndeýinde.
Netanáhýdyń aıtýynsha, operasıa Irannan tóngen qaýip tolyq joıylǵanǵa deıin jalǵasady.
Izraıldiń qorǵanys mınıstri Israel Kastyń sózinshe, elde “arnaıy tótenshe jaǵdaı rejımi” jarıalanǵan. Ol aldaǵy ýaqytta Iran tarapynan Izraılge baǵyttalǵan zymyrandyq nemese dron arqyly shabýyldar bolýy múmkin ekenin joqqa shyǵarmady.
“Izraıl memleketi tarapynan jasalǵan aldyn ala soqqydan keıin Iran jaqyn ýaqytta Izraılge, sonyń ishinde beıbit turǵyndarǵa qarsy zymyran jáne dron shabýylyn uıymdastyrýy múmkin”, — delingen resmı málimdemede.
Qazaqstandyq sarapshylar ne deıdi?
Saıasattanýshy Ǵazız Ábishevtiń aıtýynsha, Izraıldiń Iranǵa jasaǵan áýe soqqysy uzaq jyldar boıy qordalanǵan geosaıası shıelenistiń zańdy jalǵasy.
“Izraıl aqyry Iranǵa soqqy jasaı bastady. Tegerannyń ıadrolyq baǵdarlamasyn tejeýdi kózdegen evreı memleketi bul qadamǵa amalsyzdan baryp otyr”, — dep jazdy ol.
Onyń sózinshe, agressıvti málimdemeler men ashyq ıadrolyq ambısıalar qarsylasty aldyn ala áreket etýge ıtermeleıdi.
“Izraıl jyldar boıy ashyq túrde Iranǵa ıadrolyq qarýǵa ıe bolýǵa jol bermeıtinin málimdep keldi. Tipti osy maqsatta talaı operasıany iske asyrdy: agressıvti kıbervırýstardy engizý, ǵalymdardy qastandyqpen óltirý sıaqty túrli amaldar arqyly Islam respýblıkasynyń ıadrolyq baǵdarlamasyn tusaýlaýǵa tyrysty”, — dep qosty ol.
Ábishev qazirgi jaǵdaıdy ótken kezeńdermen salystyryp kórdi.
“Qyzyǵy sol, kezinde klasıkalyq ıadrolyq derjavalar atom qarýynyń taralýyna qarsy kúresti belsendi túrde júrgizetin. Resmı túrde bul “halyqaralyq qaýipsizdikti kúsheıtý” degen jeleýmen túsindirilse, is júzinde – ózderiniń ıadrolyq ústemdigin saqtap qalý úshin jasaldy.
Al qazir biz shaǵyn, ıadrolyq mártebesin tolyq moıyndaı qoımaǵan bir memlekettiń jalǵyz ózi, ıadrolyq ambısıasyn ashyq jarıalap otyrǵan, ıadrolyq mártebege sál-aq jetpeı turǵan memleketti aýyzdyqtap otyrǵanyna kýámiz. Ári bul qadamdy ol eshkimge jaltaqtamaı, óziniń ulttyq múddesine ǵana súıene otyryp jasaýda”, — dedi ol.
Al munaı-gaz salasynyń sarapshysy Oljas Baıdildinovtiń aıtýynsha, Izraıldiń Iranǵa jasaǵan sońǵy áýe shabýyldary eldiń munaı sektoryna áser etpegen.
“Sońǵy birneshe kún boıy batys aqparat quraldary Izraıldiń (jáne múmkin AQSH-tyń) Iranǵa qarsy joıqyn soqqy ázirlep jatqanyn jarysa jazdy. Bul habarlar AQSH-tyń aımaqtaǵy áskerı bazalary tolyq jaýyngerlik daıyndyqqa keltirilip, azamattaryna tez arada bul óńirden ketýge keńes berilgen kezeńmen tuspa-tus keldi”, — deıdi sarapshy.
Onyń sózinshe, osy ýaqytqa deıin Izraıl Iran aýmaǵyna bes ret áýe soqqysyn jasaǵan. Alaıda Irannyń munaı óndirý, óńdeý jáne tasymaldaý ınfraqurylymdaryna zaqym kelmegen.
“Esesine, Islam revolúsıasyn qorǵaý korpýsynyń (KSIR) basshylary men ıadrolyq baǵdarlama ǵalymdary qaza tapty.
Birinshi kezekte Irannyń áýe shabýylyna qarsy qorǵanys (PVO) júıeleri joıyldy. Budan keıin soqqy ıadrolyq baǵdarlamanyń negizgi nysandaryna – eki reaktor, tehnologıalyq ortalyqtar, zerthanalar men zymyran keshenderine baǵyttaldy.
Jelilerde jarıalanǵan vıdeolardan shabýyldyń aıtarlyqtaı shyǵyn keltirgeni jáne órttiń áli de jalǵasyp jatqany baıqalady. Bul shabýyldar Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasyn aıtarlyqtaı tejep, birneshe jylǵa keıinge ysyrýy múmkin ”, — deıdi ol.
Sarapshynyń málimetinshe, Tegeran qazir qarymta soqqyǵa ázirlenip jatyr.
“Jyl basynda Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha júrgizilgen zertteýlerge (BBC-diń taldaýy boıynsha) sáıkes, Irannyń qolynda shamamen 60%-ǵa deıin baıytylǵan 300 kg ýran bar. Al halyqaralyq kelisim (Sovmestnyı vseobemlúshıı plan deıstvıı, SVPD) boıynsha bul kórsetkish tek 3,67% deńgeıinde, ıaǵnı azamattyq atom energetıkasy úshin qajetti mólsherde bolýy tıis edi.
Qolda bar 300 kg ýran qazirgi ýaqytta shamamen 10 ıadrolyq oqtumsyq jasaýǵa jetedi”, — dep qosty ol.
Onyń aıtýynsha, aldaǵy bir jarym-eki jyl ishinde Iran ýrandy 90%-ǵa deıin baıytyp, tolyqqandy ıadrolyq qarý jasaýǵa barynsha jaqyndaýy múmkin.
“Jalpy alǵanda, aldaǵy ýaqytta Taıaý Shyǵys elderi birinen soń biri ıadrolyq derjavaǵa aınalýy múmkin degen boljam shyndyqqa aınalyp kele jatqandaı”, — dep túıindedi ol.
Qazaqstannyń Izraıldegi Elshiligi qandaı shara qoldandy?
Taıaý Shyǵystaǵy jaǵdaıdyń ýshyǵýyna baılanysty Tel-Avıvtegi Qazaqstan Elshiligi Izraılde júrgen azamattarymyzǵa Tyl qolbasshylyǵynyń nusqaýlaryn qatań saqtaýǵa, qaýipsizdik sharalaryn kúsheıtýge, barynsha saqtyq tanytyp, jańalyqtardy muqıat baqylap otyrýǵa jáne dıplomatıalyq ókildikpen únemi baılanysta bolýǵa keńes beredi.
Izraıldegi qazaqstandyqtar úshin jedel baılanys jelileri iske qosyldy:
Qazaqstannyń Izraıldegi Elshiliginiń baılanys nómirleri:
📞 +972 (3) 503 78 85 – kezekshi nómir
📱 +972 53 635 19 83 – mobıldi, WhatsApp
📱 +972 55 273 38 13 – mobıldi, WhatsApp
📱 +7 700 111 31 96 – WhatsApp
