Orys tilin qorǵaýǵa kelgende bógde eldiń ishki isine tumsyq suǵýdan taıynbaıtyn Kreml Qýattyń “izbasarlaryn” izdeýge kirisken syńaıly dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Reseıdiń propaganda quraldary jyl basynan beri Qazaqstandaǵy álemjeli men Youtube platformasynda jaryq kórgen memlekettik tilge qatysty kontentti suryptan ótkizýde.
Sonyń negizinde “orys álemine” qaýip tóndiredi degen jeleýmen qazaq tiliniń qamyn kúıttep júrgen belsendilerdi “qara tizimge” kirgizýde.
Budan buryn Pavlodarda til janashyry Rýza Beısenbaıtegi qamaýǵa alynǵanyn habarlaǵan edik. Alaıda qazaqtildi aýdıtorıanyń qarsylyǵynan keıin polısıa Rýzany bosatýǵa májbúr bolǵan.
“Ony quryqtaý týraly buıryq Máskeýden tústi. Kreml Qazaqstandaǵy til belsendilerin “orys áleminiń” shańyraǵyn shaıqaltatyn faktor retinde qabyldaıdy” degen qaýeset tegin bolmasa kerek.
…
Pýtınniń “syıǵa tartylǵan terıtorıa” týraly atyshýly málimdemesinen keıin Dýma depýtattary, reseılik propaganda quraldary Qazaqstanǵa kelgende qatqyl sóıleıtin boldy. Qoǵamnyń qazaqylanyp jatqany álige deıin ımperıalyq ólshemmen oılaıtyn Kreml úshin saıası yqpalyn joǵaltqannyń kórinisi.
Sóı dep Dalanews.kz-ke pikir bildirgen sarapshylar Kremldiń Qýat Ahmetovpen shektelip qalmasyn eskertken edi.
...
Reseılik basylymdardyń nysanasyna ilikken taǵy bir belsendi – Ádiljan Ábdiǵalı shetel asýdyń az aldynda turǵandaı. Propaganda ótindegi Qazaqstannyń aqparat keńistigi “til janashyrlaryn” qaralaýǵa baǵyttalǵan kontentti shekaradan asyrmaı, kelgen betimen keri qaıtarýda qaýqarsyzdyq tanytyp otyr.
Al Ádiljan Ábdiǵalıdi aıyptaý, qaralaý naýqany Qýat Ahmetovti qýdalaýǵa ushyratqan senarıdiń negizinde órbıtin syndy.
Máselen, “Orys mádenıetiniń strategıalyq qory” Qazaqstandaǵy til patrúlderiniń sany artyp jatqanyna alańdaıdy.
“Solardyń biri – Ádiljan Ábdiǵalı. Onyń vıdeo úndeýleri orys aýdıtorıasyn kúndiz kúlkiden, túnde uıqydan aıyrýda. Ol barlyq jerde qazaqsha sóıleýdi talap etýde. Memlekettik tilde qyzmet kórsetpeıtin mekemelerdi aınalyp ótip, olardyń taýaryn satyp almaýǵa úndeýde. Onyń vıdeolaryn sholyp shyqsańyz, rýsofobıaǵa tunyp tur”, – deıdi qor tilshisi.
Kremldiń taǵy bir propaganda quraly “Rosbalt” agenttigi Ábdiǵalıdi býrát, ıakýt, týva sıaqty ulttardan aýlaq ustaý kerek degen ustanymda. “Til janashyryn” torýyldap júrgen reseılik basylymdar Ábdiǵalıdiń túpki oıy – Reseıdi taratyp tyný deıdi.
“Rosbalt” tilshisiniń málimetine qaraǵanda elimizdegi “Til patrýliniń” belsendisi ilgeridegi ult ókilderimen tildesken, olarǵa táýelsizdik týraly ıdeıanyń dánegin sepken.
“Ábdiǵalı? Ol Reseıdiń talan-tarajǵa túskenin qalaıdy. Qıyr Shyǵysty Qytaı tartyp alsa, Kýrıl araly men Sahalın Japonıanyń ıeligine ótse deıdi. Omby, Tomby, Orynbor, Chelábi, Altaı óńirleri Qazaqstanǵa tıesili ekenin, olardyń Reseı Federasıasynyń quramyna qysastyqpen qosylǵanyn, túptiń túbi ádildik ornap, atajurtqa qaıtaryn ashyq aıtyp júr.
Qazaq tili týraly argýmenti tipti kúlkili. Onyń aıtýynsha, osydan 10 myń jyl buryn adamzat balasy qazaqsha sóılegen. Qazaq tili – baǵzy til.
Al Kreml Qazaqstanmen qabaq shytysqannan qorqý kerek. Onyń janynda Ýkraınanyń ózi oınamaı qalady. Qazaqstanmen bet jyrtysqan jaǵdaıda Máskeýdiń shańyraǵy shaıqalyp, ortasyna túsedi.
Ol osynyń bárin álemjelide erkin jarıalaýda. Qazaq ultshyldary men Reseı aýmaǵyndaǵy túrkitildes uıymdar jáne Qapqaz respýblıkalaryn Kremlge qarsy birigip kúresýge úndeýde”, – deıdi til janashyrynan qaýip kútken reseılik basylymdar.
…
Kreml ıdeologtarynan naqty nusqaý alǵan reseılik propaganda Qazaqstan bıligi Qýat Ahmetov pen Ádiljan Ábdiǵalıdiń áreketin quptap otyr dep sanaıdy. Saıası elıta osy arqyly Qazaqstandaǵy orystildi aýdıtorıany jer aýdarýǵa májbúrleýde.
“Ábdiǵalıdiń taırańdap júrgeni tegin emes. Dáý de bolsa onyń tiregi bar” deıdi osy oraıda “Orys mádenıetiniń strategıalyq qory”.
Reseılik sarapshy Maksım Vılısov qoǵamdaǵy ultshyldyqty bıliktiń ózi qoldap, quptap otyrǵanyna nyq senimdi. Qazaqstandaǵy saıası elıta Reseıge qarsy ımýnıtet qalyptastyrý úshin ultshyldarǵa ıyq tiremek.
“Kún ótken saıyn orys tiliniń órisi tarylyp barady. Bul tikeleı bıliktiń qolymen júzege asyp otyr. Qazaqstanda oryssyzdandyrý prosesi áldeqashan bastalyp ketken, qazaqylandyrýǵa basymdyq berilýde.
Orys tilindegi qala, kóshe ataýy jappaı qazaqshaǵa aýysýda. Ony qoıyp meıramhanadaǵy mázir, joldaǵy jarnama, qyl aıaǵy taýardaǵy baǵaǵa deıin qazaqsha jazylýy tıis. Túneýgúni Májilis osy bastamany biraýyzdan qoldap, zań qabyldap jiberdi”, – deıdi Qazaqstandaǵy orystildi qaýymdy músápir kúıde kórsetýge tyrysqan Vılısov.
…
Máskeý Toqaevtyń tusynda bılikke kelgen biraz azamattan qaýip kútetinin jasyrmaıdy.
Solardyń biri – Berik Ábdiǵalı. Májilis depýtatynyń memlekettik tilge qatysty batyl usynystary Kreml ıdeologtarynyń qulaǵyna túrpideı tıse kerek.
“Qazaqtandyrý saıasatynyń bastaýynda turǵan birden-bir tulǵa osy kisi. Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn aqtaý komısıasynyń belsendi múshesi. Onyń sózderinde Reseıge degen yza, yzǵar bar. Reseıdi basqynshy, ozbyr, astamshyl memleket retinde dáriptegisi keledi. Túrkistan legıonyn aqtaý bastamasynyń basy-qasynda júrgen de dál osy – Berik Ábdiǵalı.
Qazaqstandaǵy orystildi aýdıtorıa ultshyldardyń tegeýrinine tótep bere almaýda. Soǵys kezinde nemisterdiń soıylyn soqqan “nasıst” Mustafa Shoqaıdy aqtaý naýqany solardyń qolymen júzege asty. Oǵan eskertkish qoıǵany azdaı, qazaq ultynyń táýelsizdigi úshin kúresken tulǵa retinde fılm túsirýde. Bul qalaı bolǵany?!”, – deıdi reseılik propaganda.
Kremlge qarasty aqparat quraldarynyń nazaryna ilikken taǵy bir tulǵa qazirgi Aqparat jáne qoǵamdyq damý vıse-mınıstri Asqar Omarov.
“Orys mádenıetiniń strategıalyq qory” bógde eldiń laýazymdy qyzmette otyrǵan azamatyn ultshyl, “orystandyrý saıasatyn” teris turǵyda kórsetken arandatýshy dep ashyq aıyptaıdy. Onyń buǵan deıin “Túrki akademıasynyń” vıse-prezıdenti bolǵanyn, Túrki elderin bir týdyń astyna biriktirýge atsalysqanyn betine salyq qylady.
Qor tilshisiniń tuspaldaýynsha, aqparat salasyna mundaı tulǵanyń kelýi Reseımen aradaǵy aqparattyq-ıdeologıalyq jumystyń turalaýyna alyp keledi. Omarov Máskeýmen at quıryǵyn úzisip, túrki elderimen arada aqparattyq keńistik qalyptastyrýǵa tyrysady.
“Onyń orystar týraly las sóılegenin umyta qoıǵan joqpyz. Qazaqstandaǵy orystildi aýdıtorıany dıasporaǵa teńep, dárejesin túsirip tastaǵan. Qazaqstandaǵy orystar eshkimnen quqaı kórmeı, beıbit ómir súrgeni úshin alǵys aıtýy kerektigin talap etken”, – deıdi “Orys mádenıetiniń strategıalyq qory”.
…
Buǵan deıin Dalanews.kz Qazaqstannyń bilim salasyndaǵy qazaqylandyrý reformasyn unatpaǵan keı reseılik basylymdar Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetovke qarsy materıaldardy lek-legimen jarıalap jatqanyn habarlaǵan.
Kremldiń propaganda quraldary Aımaǵambetovpen daýlasyp, jaýlasyp júrgen Ońtústik Qazaqstan pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń burynǵy rektory Anar Qaıyrbekovanyń málimdemesin alǵa tartyp, oqyrmanǵa derekkóz retinde usynǵan edi.
Birqatar reseılik BAQ Anar Qaıyrbekovanyń Aımaǵambetovti Soros-Qazaqstan qorymen qarjylyq jaǵynan «kúmándi» baılanysta degen aıybyn mysalǵa keltire otyryp, mınıstrdi “shetel tyńshysy” degenge deıin barǵan.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
https://dalanews.kz/del-qazir/78610-akimder-reytingi-bir-gramota-tapsyry
https://dalanews.kz/news/69491-almaty-medikteri-aviaciianyng-arqasyn
https://dalanews.kz/bas-takyryp/69157-ol-batystyng-agenti-resey-basylymd?fbclid=IwAR2WrlOuq4uzh_mk48o1bAqsdKeRvKl90hMVPainDMMKWxb8THgvQCXRfl4
